Basiskennis inoefenen

20 mei 2019

Inleiding

Er bestaan massa’s webtools die het lesgeven makkelijker kunnen maken. In deze blog bekijken we enkele digitale kansen om te differentiëren. Over differentiatie zijn intussen boeken volgeschreven. Met Schoolmakers brengen we inzichten en praktijkvoorbeelden samen in de e-course Leren Differentiëren.

In deze blog vat collega Jan Royackers differentiatie als volgt samen: het is geen verzamelnaam voor een reeks werkvormen waarbij sterke leerlingen extra worden uitgedaagd en minder sterke leerlingen verlengde instructie krijgen. Het is een mindset.

Wie differentieert, erkent het feit dat leerlingen verschillend het klaslokaal binnenstappen: verschillend in voorkennis, verschillend in ondersteuningsnood, in voorkeuren en  interesses. Wie differentieert is daarenboven bereid om op die verschillen in te spelen wanneer dat relevant blijkt voor het leerproces van de leerlingen.

Voor je in de webtools duikt, geef ik je graag deze vijf gedachten mee.

1. You’re in charge. Wij zijn nog (bijna) altijd slimmer dan de machine als het op mensen jobs aankomt. Dus: blijf aan je leerkracht stuur zitten en laat je niet blind (ver)leiden door al te veelbelovende hypes of flashy tools. Gebruik je gezond verstand, je onderwijservaring en de wetenschap van het leren.
2. Tegelijk: blijf niet hangen in kritische zin. Probeer uit en stuur al doende bij. Het ergste wat kan gebeuren is … wat lestijd ‘verliezen’ en ootmoedig moeten toegeven dat ook bij jou niet alles meteen boenk erop zit.
3. Gebruik webtools doelgericht. Deze blog vertrekt vanuit de vraag wat je  wilt bereiken, eerder dan vanuit de vraag wat er allemaal bestaat. Pas als je goed weet wat je zoekt, zwem je vlot in de zee aan digitale mogelijkheden.
4. Combineer en kies slim. De digitale leraar combineert bewust analoge en digitale werkvormen, platformen, tools en materialen. De meeste ‘opgelegde’ IT-platformen op schoolniveau focussen op het ondersteunen van secundaire processen op scholen (organisatie, administratie, …). Denk aan Smartschool, Wisa, Questi, …. Om het leren zelf, de communicatie met leerlingen en het samenwerken tussen leerlingen te versterken, bestaan er geschikte digitale verzamelplaatsen die je klaswerking kunnen ondersteunen: Gsuite, classroom Apps van Apple, Microsoft Office 365 (Teams), Bookwidgets, …
   

    

   Hoe geïntegreerder het systeem, hoe vlotter de tech je helpt om bepaalde aspecten van het lesgeven en het leren te automatiseren of standaardiseren. En dus ook om tijd te vrij te maken voor datgene waar je als leerkracht het verschil mee kan en wilt maken.
   

   Op dat vlak staat digitalisering in onderwijs in kinderschoenen. Artificial intelligence, augmented reality, blockchain, internet of things, wearables, …  heel veel technologie kan ons nuttige data opleveren om leerprocessen te analyseren en te optimaliseren. Wordt ongetwijfeld vervolgd.

5.  Stop met te doen wat niet (goed genoeg) werkt. Een optimaal leerklimaat is effectief, efficiënt en aangenaam. Dat is niet anders als je via digitale wegen leert en lesgeeft. Soms heeft digitaal gewoon geen meerwaarde. Of is het te omslachtig. Pen, papier en bord kunnen wonderen doen.

Volledig zijn bij het oplijsten van webtools is onbegonnen werk. Ik focus in deze blogreeks op drie belangrijke differentiatie toepassingen:

• basiskennis oefenen zodat ook ‘beginners’ steeds meer ‘expert’ worden
• verschillen tussen leerlingen kleiner maken door hen samen aan leerdoelen te laten werken (convergerend differentiëren)
• inspelen op verschillen in ondersteuningsnoden

Oh ja… we zijn bij Schoolmakers geen whizzkids of digitale diehards. We kijken gewoon kritisch-constructief naar hoe de digitale wereld onderwijs kan versterken. Aanvullingen, ervaringen of feedback welkom op saskia@schoolmakers.be.

---

Basiskennis inoefenen

Waarover gaat het?

Het gaat om feiten, terminologie, concepten en procedures die je moet kennen om binnen bepaald vak problemen te kunnen oplossen, om analyses te kunnen maken, om creatief aan de slag te gaan, …

 

Wat is er van belang?

• Soms duikt de vraag op of we dit soort basiskennis nog moeten aanleren. Of het nog de moeite loont om in te oefenen en te herhalen. Het antwoord is volmondig JA. Dat soort kennis is heel belangrijk om vlot te kunnen navigeren binnen een vak. Wat is nu de uitdaging? Leerlingen met veel basiskennis hebben kennisschema’s in hun hoofd die hen helpen om efficiënter nieuwe informatie op te slaan en effectiever problemen op te lossen. Bij deze ‘experts’ zit er véél meer informatie in hun lange termijngeheugen, waardoor er én meer plaats is voor nieuwe informatie in het werkgeheugen én makkelijker connecties worden gelegd met nieuwe informatie. Dat is de cognitive load theory. Dus: hoe meer een leerling al weet, hoe sneller hij bijleert en hoe langer hij onthoudt. Voorkennis maakt het verschil. Reden te meer dus om genoeg basiskennis paraat te hebben, en niet continu te moeten terugvallen op Google. Geautomatiseerde kennis maakt onze ‘harde schijf’ vrij. Voorkennis activeren kan op veel manieren. Hieronder vind je digitale opties.

• Een dosis ‘gezonde drill’ is nuttig en nodig maar het is een misverstand dat je lessen altijd eerst vanuit basiskennis moet opbouwen om dan die kennis toe te passen. De omgekeerde weg is minstens even motiverend. Variatie in lesopbouw doet leren, zo licht Jan Royackers toe in dit filmpje over de taxonomie van Bloom. Vertrek geregeld vanuit een experiment, een uitdaging, een opdracht en laat leerlingen van daaruit het kenniskader afleiden. Help hen zo om hun eigen kennishiaten bloot te leggen zodat ze gericht kunnen studeren en oefenen.

Wegwijs in de webtools

Basiskennis verankeren doe je niet gewoon door begrippen te herkennen of uit je geheugen op te halen, maar ook door overzicht en samenhang te zien. Je kan daar als leerkracht bij helpen door te werken met goede advance organizers. Die zorgen ervoor dat leerlingen nieuwe leerstof makkelijker met bestaande leerstof kunnen integreren doordat je nieuwe leerstof als een samenhangend geheel presenteert.

Saskia Vandeputte

Interesse voor een adviesgesprek, lezing of workshop over dit thema? Contacteer ons op info@schoolmakers.be