Wat is UDL en hoe pas je dit toe in je klas?

04 juni 2019

An Kennes schreef het boek ‘All-in. Inclusief lesgeven met UDL.’ Koop het hier bij uitgeverij Acco. 

UDL staat voor Universal Design for Learning en is een kader dat handvaten geeft om een visie die staat voor inclusief werken in de praktijk om te zetten.

Van aanpassingen naar ontwerpfase

De term komt oorspronkelijk uit de architectuur: Universal Design. Wanneer architecten vroeger een gebouw ontworpen, begon men altijd met het bouwen van een trap. Ze dachten na over hoe de meeste mensen het gebouw zouden binnenkomen en hoe ze het niveauverschil moesten overbruggen. Een trap was dan het meest logische antwoord. Pas wanneer het gebouw er stond, kwam de bedenking dat dit niet voor iedereen praktisch was. Er werden dan bijvoorbeeld platen over de trappen gelegd, zodat ook rolstoelen binnen konden. Aanpassingen die achteraf gedaan werden, en dus niet bij het ontwerp.

Tegenwoordig wordt er veel meer op voorhand nagedacht over de verschillende soorten groepen die een gebouw zullen binnenkomen. Hellende vlakken verschijnen, er zijn deuren die automatisch opengaan, stippen op de grond laat slechtzienden weten dat er een oversteekplaats is. Steeds meer houdt de architectuur rekening met iedereen, vanaf de ontwerpfase al. En we vinden het als maatschappij meer en meer onaanvaardbaar als dat niet gebeurt.

UDL als basis in het onderwijs

Bovenstaande architecturaal idee vertaald naar het onderwijs is exact waar UDL voor staat. In het onderwijs botsen we op de diversiteit van onze groepen. We hebben last hiervan, want onze lessen zijn ontworpen voor die grootste groep en daar knelt het schoentje. Want dan moeten we de lessen achteraf aanpassen en dat vraagt veel energie en tijd. “Die heeft een koptelefoon nodig, ik moet onthouden dat die meer tijd nodig heeft, die moet even gaan lopen, die mag niet teveel prikkels hebben,…”: 1000 flikkerlichten in het hoofd van een leerkracht.

Voor leerkrachten is diversiteit de reden dat het niet gaat. Ze krijgen het niet rond, het vraagt te veel. Nochtans ligt de reden misschien ook aan de manier waarop we de dingen ontwerpen voor onze diverse groepen (die er altijd zullen zijn).

Het is onze job om goed onderwijs te leveren aan de verschillende groepen die er zijn en het te zien als een opportuniteit om bij het ontwerp van de lessen rekening te houden bij de diversiteit die er is.

Als je bij ontwerp de uitzonderingen een plek kan geven, dan geeft dat je nadien meer vrijheid en minder zorgen. Uiteraard is er dan wel meer denkwerk nodig bij de ontwerpfase, meer dan bij een klassieke les, want anders sla je dingen over. En het is een illusie om te beweren dat UDL, of welke theorie dan ook, ervoor kan zorgen dat je alles kan oplossen, maar het maakt veel meer je handen vrij.

Drie vragen als houvast

UDL is een tool, een kader dat rekening houdt met drie vragen die je jezelf dient te stellen. Drie vragen die je je stelt vanuit het perspectief van een leerling:

1. Waarom moet ik naar je les komen?
2. Wat kom ik daar doen, wat ga ik daar leren?
3. En hoe kan ik de leerstof mij eigen maken en kan ik aan jou tonen dat ik het kan?

Deze drie vragen zijn de drie hoofdpijlers die je doorloopt bij het ontwerp van je les. Natuurlijk hou je hierbij rekening met je groep. Daarom ook dat 10 jaar op dezelfde manier lesgeven vreemd is, want je groep verandert constant. Je dient dus je groep altijd in het achterhoofd te houden. Om dan te kijken naar die drie vragen en je les te ontwerpen (in een volgende blog gaan we hier graag dieper op in).

UDL als lijm tussen differentiatie, evaluatie en motivatie

UDL is de lijm tussen de verschillende eilanden waar we nu vaak op inzetten (motivatie, differentiatie en breed evalueren). UDL maakt het bij ontwerp haalbaar om de les in zijn geheel te kunnen bekijken voor je groep.

Mijn doel is om hiervan werk te maken.  Met de vierdaagse ‘Krachtig leraarschap’ doorlopen we alle onderwerpen van het kader. Maar UDL is naast een bewustmakingsproces ook een koppeling naar de praktijk. We bekijken dus ook hoe jij UDL kan toepassen binnen je eigen  leerkrachtenstijl.

An Kennes