Inclusieve besluitvorming

Omschrijving

Wanneer je een inclusieve besluitvorming ambieert, kan je beroep doen op Deep Democracy. Een cocreatieve methode waarin gezegd kan worden wat gezegd moet worden en  dat ook doorweegt in de besluitvorming. Uitgangspunt is dat tegenstellingen de start van een creatief proces kunnen vormen. In de besluitvorming gaan de ‘wijsheid van de minderheid’ en het standpunt van de meerderheid hand in hand. Deze methode is inzetbaar in groepen van acht tot veertig deelnemers.

Werkwijze

Deep Democracy kent verschillende varianten, waarvan de meest praktische –  de ‘Lewis-methode’ – uit vier stappen bestaat.

1. Verzamel alle mogelijke invalshoeken van het te bespreken thema.
   Nodig iedereen uit om zijn of haar mening, idee en invalshoek te delen. Dus ook de ideeën die haaks staan op die van jou! Dit vraagt om een onbevooroordeelde, luisterende houding. Natuurlijk heb je zelf ook vaak een mening, die mag je ook geven, maar je laat tegelijkertijd duidelijk zien dat je jezelf van je eigen referentiekader en voorkeuren kunt losmaken. Met werkelijke interesse luisteren naar de ideeën van anderen. Alle invalshoeken doen er toe. Open en neutraal.
2. Zoek actief naar alternatieve, afwijkende invalshoeken en meningen in de groep.
   Zoek actief naar de afwijkende mening. Terwijl we ideeën met elkaar delen, tekenen zich vaak enkele voorstellen af. De neiging is om met deze voorstellen mee te gaan en tot besluitvorming over te gaan. Niet in Deep Democracy. Hierbij vraag je expliciet of iemand nog een heel ander idee heeft. Je zoekt actief naar de afwijkende mening, het alternatief.
3. Verspreid de alternatieve, afwijkende invalshoeken en meningen in de ganse groep.oorkom dat mensen alleen komen te staan door te vragen wie zich enigszins herkent of kan verbinden aan het nieuwe voorstel. Wanneer iemand een nieuw perspectief inbrengt, is de kans aanwezig dat deze wordt ontvangen met gelach of gezucht; ‘heb je hem weer’, of ‘we waren bijna rond!’. Voorkom dat mensen alleen komen te staan door te vragen wie zich enigszins herkent of kan verbinden aan het nieuwe voorstel. Wanneer na een goede exploratie en herhaling van deze eerste drie stappen het duidelijk is dat er een aantal voorstellen zijn, worden deze ter stemming aan de groep voorgelegd. Bij een unanieme meerderheid, breng je het voorstel in de praktijk. Wanneer er een heel verdeelde stemming is, ga je terug naar stap 1 en vraag je iedereen goed en helder te lobbyen voor zijn of haar keuze om zo meer helderheid te krijgen in de waarde van de verschillende opties. Wanneer er een duidelijke meerderheid is, ga je naar stap 4.
4. Voeg de wijsheid van de minderheid toe aan de invalshoeken van de meerderheid en hou een stemming.
   In deze stap gaan we de personen langs die hun voorkeurs-stem hebben verloren. Allereerst erkennen we dat het niet fijn is dat je niet ‘krijgt’ wat je graag wilt. Daarna vragen we hen wat ze nodig hebben om met het meerderheidsbesluit mee te gaan. Deze minderheidswijsheid wordt vervolgens toegevoegd aan het meerderheidsbesluit. Het gekozen voorstel, met de aanvullingen van de minderheid, breng je opnieuw in stemming.
   Als het niet lukt om de stemming na zo’n maximaal drie keer rond te krijgen, is de kans groot dat er onder water iets speelt wat het proces blokkeert. Iets wat belangrijk is om te zeggen, maar niet wordt uitgesproken. Vaak heeft dit te maken met emoties, (onbewuste) onderliggende dilemma’s en tegenstellingen. Dit is het teken om naar stap 5 over te gaan.
5. Ga aan de slag met de onderstroom, met datgene wat toch nog ongezegd bleef. Doe indien nodig aan conflictresolutie.
   Na een korte neutrale beschrijving van wat er in de groep speelt, vraag je aan de groep om gezamenlijk te kijken naar wat er zich onder de waterlijn afspeelt. In de Deep Democracy heb je een aantal technieken om de onderlinge tegenstellingen veilig in de groep te onderzoeken om tot oplossingen te komen. Hoe? Bijvoorbeeld door het gesprekstool ‘pijlen gooien’ te gebruiken.

Sterke punten

• Deep Democracy verdiept de besluitvorming. De stem van de – vaak stillere – minderheid blijft meestal onder de waterlijn maar wordt nu wel in de besluitvorming opgenomen.
• Waarderend voor ieders competenties, opvattingen, waarden, normen en aspiraties
• Inzetbaar in alle lagen van de organisatie.
• Versterkt de kwaliteit van de relaties.
• Stimuleert bottom-up denken en handelen.
• Genereert creatieve(re) oplossingen.

Aandachtspunten/tips

• Neem als facilitator een neutrale houding aan. Kies geen partij voor standpunten en opvattingen.
• Geef duidelijk aan dat echt àlle gedachten, standpunten, meningen, opvattingen over de kwestie welkom zijn.
• Weersta aan de neiging om snel tot besluitvorming over te gaan.
• Vraag expliciet: “Heeft er iemand nog een ander idee?”
• Laat stiltes toe.
• Zorg voor een veilige sfeer.
• Vraag ook: “Wie herkent zich op een of andere manier in het alternatieve idee?”, “Zijn er nog mensen die zo denken?”
• Het stemmen kan je volgt structuren:
  • herhaal de opties (op een neutrale toon)
  • noem de opties één voor één op en laat stemmen via handopsteking
  • bij unanieme stemming kan je verder aan de slag met wat beslist is
  • bij meerderheidsstemming heb je eveneens een besluit, maar stel je aan de nee-stemmers de volgende vraag: “Wat heb je nodig om mee te gaan in het besluit van de meerderheid?” De antwoorden op die vraag voeg je toe aan wat de meerderheid al besliste. Zo bekom je een nieuw voorstel, waarover je opnieuw laat stemmen via handopsteking.
  • bij een zeer verdeelde stemming herneem je de drie eerste stappen waarbij je de betrokkenen uitnodigt om de argumenten voor hun stemgedrag helder toe te lichten

Meer informatie

• Kramer, J. (2014). Deep Democracy. De wijsheid van de minderheid. Zaltbommel: Thema.
• www.deepdemocracy.nl