Het schoolleiderschap doet ertoe

13 oktober 2020

Hoeveel klassen zijn er bij jullie al in quarantaine? Deze dagen is dit vaak de openingsvraag die directeurs stellen wanneer ze collega-directeurs ontmoeten.  

Het adagio ‘de schoolleider doet ertoe’ is in de decennia waarin onze kinderen nu schoollopen een understatement. De modernisering, schaalvergrotingen, wijzigende leerlingenpopulaties, nieuwe les- en evaluatiemethoden, inspectie 2.0, lerarentekorten, bouwprojecten,… elke directeur loodst vandaag zijn of haar team door één of meerdere van deze uitdagingen. En, sinds vorig schooljaar zorgt de COVID-19 pandemie nog voor wat extra uitdagingen, extra complexiteit en extra onzekerheden. 

Belangrijke noot daarbij is dat we een te individuele benadering van het schoolleiderschap best achter ons laten. Het gaat niet langer enkel over de directeur en de adjunct-directeur. Het moet gaan over het schoolleiderschap dat verspreid zit over de hele school. Uiteraard blijft de directie daarin een belangrijke rol spelen, maar ook coördinatoren, TAC’ers, leerkrachten en administratieve collega’s nemen facetten van het schoolleiderschap op zich. Idem wat betreft de leerlingen en hun ouders. De trend naar gedeeld leiderschap is al even ingezet en zal niet meer verdwijnen. 

Om het ertoe-doen-gehalte van het schoolleiderschap eens extra te onderstrepen volgen we de argumenten van het OESO onderzoek Improving School Leadership. Dat onderzoek vond ondertussen al meer dan 10 jaar geleden plaats. De resultaten ervan zijn echter nog erg actueel. Aan het onderzoek namen 19 landen deel: Australië, Oostenrijk, België (Vlaamse en Franse Gemeenschap), Chili, Denemarken, Finland, Frankrijk, Hongarije, Ierland, Israël, Korea, Nederland, Nieuw-Zeeland, Noorwegen, Portugal, Slovenië, Spanje, Zweden en het Verenigd Koninkrijk. 

School leadership matters is de titel van het inleidende hoofdstuk van het onderzoeksrapport. Gevat openen de auteurs het hoofdstuk met de onderstaande zinnen:

In recent years, the workload of school leaders has expanded and intensified as a result of increased school autonomy and accountability for learning outcomes. As the expectations of what schools should achieve have changed dramatically, we are seeking to develop new forms of leadership better suited to respond to the needs of rapidly evolving societies. This involves enhancing the capacity of current leaders and preparing and training future leaders.

15 vaststellingen van het OESO-onderzoeksteam

1. Effectief schoolleiderschap is van essentieel belang voor wat ons onderwijs kan bewerkstelligen. 
2. Binnen elke individuele school kan het leiderschap effectief bijdragen aan het verbeteren van het leren van de kinderen, van de jongeren, van de jongvolwassen student of van de volwassen cursist. 
3. Dit gebeurt* door de omstandigheden en het klimaat te creëren waarin het lesgeven en leren plaatsvindt.
4. Over de schoolgrenzen heen kunnen schoolleiders zich verbinden: zowel voor interne schoolverbeteringsprocessen, als voor de realisatie van van buitenaf geïnitieerde hervormingen.
5. De bezorgdheid groeit over het feit dat de rol van de schooldirecteur, die ontworpen is voor het industriële tijdperk, niet genoeg verandert om de complexe uitdagingen waarmee scholen in de 21e eeuw worden geconfronteerd, aan te pakken. 
6. Scholen staan onder enorme druk om te veranderen en het is de rol van de schoolleiding om de veranderingsprocessen effectief te realiseren met de betrokkenen op de school.
7. Een toekomstigbestendige kwaliteit van het schoolleiderschap is van vitaal belang is voor de verdere ontwikkeling van het onderwijs. 
8. In veel landen is de leidende beroepsbevolking aan het vergrijzen en gaan grote aantallen schoolleiders de komende jaren met pensioen. 
9. Overheden dienen er mee voor te zorgen om van schoolleiderschap een aantrekkelijker beroep te maken. 
10. Schoolleiders staan mee in voor de mate waarin de school wordt gepercipieerd als communicatief en samenwerkend. 
11. Het schoolleiderschap vormt een belangrijke hefboom in de uitbouw van een school als lerende organisatie. 
12. Het schoolleiderschap bepaalt in belangrijke mate mee hoe een schoolteam erin slaagt om om te gaan met de toename van diversiteit. 
13. Het schoolleiderschap bepaalt in belangrijke mate mee hoe een schoolteam erin slaagt om om de vernieuwing van het curriculum te realiseren. 
14. Het schoolleiderschap bepaalt in belangrijke mate mee hoe een schoolteam erin slaagt om om de lespraktijk aan te passen aan nieuwe inzichten over leren en lesgeven.  
15. De schoolleider draagt een verantwoordelijkheid bij klachten en juridische betwistingen. 

Yves Larock

* Zie ook de bijdrage Effectief Schoolleiderschap – wat onderzoek ons leert 

Bron: Pont, B., Nusche, D., Moorman, H. (2008). Improving School Leadership. Volume 1: Policy and Practice. Parijs: OECD, Directorate for Education