Individueel onderwijs versus binnenklasdifferentiatie
Afbeelding uit Struyven, Gheyssens, Coubergs, De Doncker, & De Neve (2019). Binnenklasdifferentiatie in de praktijk. Ieders leer-kracht realiseren. Leuven: Acco
Binnenklasdifferentiatie houdt in dat de leerkracht bij de instructie, uitvoering of evaluatie van onderwijs rekening houdt met verschillen in leren tussen leerlingen. De leerkracht gaat het onderwijs aanpassen om tegemoet te komen aan de verschillende leernoden van leerlingen. Hierdoor gaan leerlingen gemotiveerder en efficiënter leren.
Voor sommige leerkrachten voelt dit aanpassen van het onderwijs echter aan alsof ze onderwijs op maat voor elke individuele leerling moeten voorzien. Is differentiëren dan hetzelfde als onderwijs op maat van elke leerling voorzien?
Individuele instructie, zoals dat genoemd wordt in de literatuur, is een term die onder de paraplu van leerling gecentreerd onderwijs valt. Individuele instructie werd vooral onderzocht in de jaren ’60 en ’70. Het werd omschreven als het aanpassen van instructie en praktijken aan unieke individuele leernoden. Deze omschrijving leunt aan tegen differentiatie dat ook van de leerkracht vraagt om onderwijs aan te passen aan leernoden van leerlingen. Beide concepten delen een gemeenschappelijk doel: meer leerwinst bereiken door rekening te houden met verschillen tussen leerlingen.
Carol Ann Tomlinson, internationaal de meest bekende auteur over differentiatie, benadrukt echter dat binnenklasdifferentiatie niet gelijkgesteld mag worden aan individuele instructie. Waarbij individuele instructie, de focus legt op individuele leerlingen, blijft binnenklasdifferentiatie nog steeds een klassikale aanpak. Individuele instructie heeft een zeer individuele benadering, men heeft het dan over ‘one-to-one teaching’ en zelfs ‘tutoring’. Terwijl binnenklasdifferentiatie vooral omschreven wordt als een ‘whole-classroom approach’. In tegenstelling tot afzonderlijke dingen doen voor elke leerling, gaan leerkrachten die differentiëren onderwijs flexibel inzetten door nu eens instructie te geven aan de hele klas, dan in kleine groepen of soms aan individuele leerlingen.
Tomlinson benadrukt eveneens dat individuele instructie niet ideaal is op lange termijn. Altijd alles aanpassen voor elke individuele leerling vraagt veel van leerkrachten en is niet houdbaar voor de leerkracht op lange termijn. Bovendien wordt de leerstof dusdanig geïndividualiseerd dat dit leidt tot gefragmenteerd en niet-efficiënt leren. Het overzicht over het geheel wordt verloren en er is niet langer sprake van een samenhorigheidsgevoel in de klas. De klas als sociale entiteit gaat op deze manier verloren. Terwijl de klas als ‘groep’ ook deel uitmaakt van het leerproces van leerlingen.
Hoe kunnen we dan wel gaan differentiëren zonder onszelf als leerkracht voorbij te lopen? Dit kan door flexibele leerwegen in te zetten. Door leerlingen te ondersteunen met hulpmiddelen of net te gaan uitdagen met verdiepende inhoud. We gaan onze leerlingen laten samenwerken, in duo’s, in homogene of heterogene groepen. We laten onze leerlingen klassikaal of individueel werken. We nemen eens enkele leerlingen apart terwijl andere zelfstandig werken. Kortom, we kunnen differentiëren op honderd en één manieren. Belangrijk hierbij is dat we bewaken dat we lesgeven aan een klasgroep. De leerlingen werken misschien niet altijd op hetzelfde tempo of met dezelfde (hulp)middelen, maar wel steeds rond hetzelfde onderwerp. We gaan geen onderwijs op maat van elke individuele leerling ontwerpen.
In onze hybride cursus ‘Leren differentiëren’ hebben we het uitgebreid over waarom het zinvol is om te differentiëren en komen er tientallen voorbeelden aan bod uit het secundair onderwijs en uit het basisonderwijs. We geven leerkrachten tips hoe efficiënt te differentiëren en het toch haalbaar te houden voor jezelf als leerkracht.
Meer weten over differentiëren? Neem dan zeker een kijkje op www.lerendifferentieren.be
Esther Gheyssens
Bronnen
Clymer, T., & Kearney, N. C. (1962). Curricular and Instructional Provisions for Individual Differences. Individualizing Instruction, 61st Yearbook, NSSE (Chicago: University of Chicago Press, 1962), 265-282.
Gheyssens, E. (2020). Adopting differentiated instruction to create inclusive classrooms. Brussels: Crazy Copy Center Productions
Tomlinson, C. A. (2001). How to differentiate instruction in mixed-ability classrooms. ASCD.
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten, publicaties en verhalen?
Schrijf je in op onze nieuwsbrief