Niemand schuldig, iedereen verantwoordelijk

28 oktober 2021

De afgelopen 20 jaar ging onze onderwijskwaliteit erop achteruit. Zowel voor lezen, wiskunde als wetenschappen daalden de resultaten in internationale onderzoeken. Dat betekent niet dat we nu achteraan bengelen in de rankings. We doen het nog steeds goed, degelijk, maar behoren niet langer tot de wereldtop. Voor het ene vakdomein is het al wat dramatischer dan het andere. De kloof tussen kwetsbare leerlingen en de toplopers is zeer groot. 

Hoe dat komt? Daar vallen veel oorzaken en beïnvloedende factoren voor te bedenken en vast te stellen. Het debat over deze vraag woedde de afgelopen weken hevig. Een bloemlezing. 

Onderwijsbegeleiders overstelpten scholen met hypes en trends die behoorden tot de waan van de dag. Post-it-sessies, brainstorms en zweverige methodieken zouden de aandacht afgeleid hebben van de kernvraag: “Wat is goed onderwijs?”. Teveel middelen zouden gaan naar onderwijsflankerende maatregelen en zouden het aantal handen en ogen in de klas te zeer reduceren. 

Lerarenteams zouden zich teveel hebben laten beïnvloeden door deze pedagoochelaars, te zeer ingezet hebben op didactieken die niet voldoende leereffectief zijn. Welbevinden zou te vaak geprimeerd hebben op leerwinst. En directeurs zouden hebben laten begaan. 

Lerarenopleidingen sloegen de bal mis door student-leraren allerlei zaken aan te leren die te ver lagen buiten de scoop van leereffectiviteit. 

Universiteiten zouden zich teveel bezig gehouden hebben met onderzoek in de marge, dat niet behoort tot de essentie. Bovendien zouden ze onderzoek voeren volgens bedenkelijke onderzoeksmethoden die niet zuiver op de graat zijn. Ze stuurden fragmentarische onderzoeksresultaten de wereld in, die voor “waar” werden aanzien door het onderwijsveld. 

Ouders zouden te veel opvoedkundige taken afschuiven op de school en hun kinderen te weinig routines, regels en respect aanleren. 

Uitgeverijen en EdTech-bedrijven zouden scholen pluimen in naam van de grote winst, met leermaterialen, Apps en tools die niet focussen op wat er echt toe doet. 

De maatschappij heeft te weinig respect voor leraren, probeert via allerlei belangengroepen bepaalde thema’s de klas binnen te duwen waardoor het vooropgestelde curriculum in het gedrang komt en/of leraren constant moeten bijsturen. Denk maar aan de manier waarop STEM op de voorgrond kwam, ten nadele van talen en cultuur. 

In vele van deze zaken zit mogelijk een grond van waarheid. Al zijn het eerder bevindingen dan resultaten van onderzoek. En vooral… voel je ook de zwaarheid? Let op: die is besmettelijk. En ook… je kan daaruit stappen. 

We hadden dat blijkbaar nodig, zo even kunnen ventileren. Stoom aflaten kan deugd doen. Maar laat ons overgaan naar de volgende fase: vanaf nu is niemand meer schuldig en iedereen mee verantwoordelijk voor de toekomst. 

De Commissie Brinckman schreef een rapport met 58 concrete adviezen, opgebouwd rond 10 speerpunten. De Commissie werkte zo’n anderhalf jaar aan dit werk en is samengesteld uit 7 academici en 7 leerkrachten. Doordachte adviezen, recht naar de kerntaak van wat de leer-kracht te doen staat. Uiteraard dienen we niet blind akkoord te gaan met alles, laat staan dat we die 58 adviezen “volledig” horen te vinden. Maar de verdienste van het rapport is dat het bestaat na lange reflectie, aanleiding zal zijn tot boeiend en nuttig debat en sowieso zal leiden tot een verscherpte aandacht voor onderwijskwaliteit. 

Wij nemen alvast mee onze verantwoordelijkheid op. We blijven scholen begeleiden die nog meer een lerende organisatie willen worden. Uitgangspunten voor krachtig onderwijs zijn één zaak. Cruciaal zijn daarnaast ook de vragen: 

• Hoe verhouden deze adviezen zich ten opzichte van wat we nu reeds doen?
• Wat doen we hier al van? Welke effecten ervaren we daarvan? Waar liggen kansen? 
• Hoe organiseren we ons daarrond? Welke implicaties heeft dit voor ons lerarenteam? Ons schoolleiderschap? Onze organisatiestructuur? Onze school als systeem? Wat is daartoe nodig? 

En dat zijn vragen waar wij samen scholen nog sterker in maken. 

Jan Royackers