Ontsmette pennen

Ontroerd, geprikkeld, geïnspireerd zijn maar slechts enkele woor- den die bij me opkomen bij het lezen van de verschillende blogs die (oud)-leerlingen, leerkrachten, directie hebben geschreven tijdens de lockdown in de lente van 2020. Op het moment dat ik dit voorwoord schrijf, beleven we een nieuwe aanval van het virus. We zitten bijna aan het hoogtepunt van een tweede golf. Er is echter één groot verschil met de eerste golf: de scholen blijven open.

We hebben als samenleving immers geleerd uit de lockdown dat scholen niet enkel een plek zijn waar er les wordt gegeven, maar ook een plaats is waar mensen elkaar ontmoeten. Een plek waar er niet enkel geleerd, maar ook geleefd wordt. Het is een bruisende, geborgen plek waarin al haar bewoners een tijd samen op weg gaan om betekenis te geven aan een wereld in verandering. Een plek waarin we er alles aan doen om niemand uit de boot te laten vallen. Het is dan ook prachtig om te zien hoe het initatief van de blog erin geslaagd is om die essentie van samen ‘schoolmaken’ vast te houden.

Het is een prachtig instrument om samen betekenis te geven aan wat er in de wereld aan het gebeuren is en dat te documenteren wanneer het gebeurt. Op zo’n moment helpt het om inzichten
en emoties te delen zoals ze zich daar en dan voordoen. Ook wij hebben met collega’s contact gehouden door hen vragen te stellen zoals:

• Hoe gaat het met je (hoofd, hart en buik)?
• Wat heb je anders gedaan de voorbije week?
• Wat was lastig?
• Waar en waarin heb je geëxcelleerd? En hoe komt dat?
• Welke dilemma’s of polariteiten kwam je tegen?
• Wat heb je geleerd over jezelf en de wereld om je heen?
• Wat betekent dat voor morgen?

Dat is niet alleen erg waardevol daar en dan maar ook erg waar- devol in het leren achteraf. De menselijke geest heeft immers een wonderlijke manier van herinneren. In onze herinneringen krijgt het ‘verleden’ vaak op een gestructureerde manier betekenis, terwijl de werkelijkheid een pak chaotischer is verlopen. De vele verhalen die werden opgetekend tijdens de lockdown zijn daar getuige van. Het zijn erg waardevolle momentopnames van een intense periode. Dat maakt ze erg waardevol voor het ‘leren nadien’. De lockdown toen, maar ook de periode vandaag zijn één grote stresstest voor scholen. Sterktes maar ook zwaktes van mensen, scholen en onze samenleving worden soms pijnlijk blootgelegd. Alles wordt uitvergroot. Wat sterk is, wordt nog sterker, wat waardevol is nog waardevoller. Het is zoals leerkracht Elien Loobuyck prachtig beschrijft dat wat we ‘misschien’ allemaal (hebben leren) appreciëren of waarderen terug te vinden is in de aan- of juist afwezigheid van gewone zaken zoals solidariteit, verbondenheid, vriendschap, tegenslagen, vrijheid … het ritme van de seizoenen of de essentie van het leven zelf. In die zin biedt deze blog en het boek dat hier nu voorligt een caleidoscopisch beeld van een heftige periode. Het is wat mij betreft een bron voor een tweede én derde vorm van leren. Het helpt om terug te blikken, om te evalueren en scherpe lessen te trekken over waar we als school moeten op verder bouwen. Tegelijk maakt het ook heel duidelijk waar er kansen liggen om de werking van de school en ruimer ons onderwijs fundamenteel te veranderen.

Zo hebben we geleerd hoe waardevol leraren zijn, maar dus ook dat we meer moeten investeren in hun professionalisering, dat ze nog meer als team moeten kunnen werken én dat we via het gebruik van technologie de kostbare inzet van leraren zo gericht mogelijk moeten kunnen doen. Zo hebben we geleerd dat leerlingen best ook wel genieten van de grotere mate van zelfstandigheid, verant- woordelijkheid en vertrouwen die hen plots werd toebedeeld. En dat we perfect een schoolweek op een hele andere manier kunnen gaan inrichten om al die nieuwe inzichten en ervaringen verder te kunnen laten groeien.

Wat me meteen bij een derde vorm van leren brengt. Naast leren in de chaos en terugblikken op die periode is er ook nog een uitnodiging om te leren van de toekomst. Als mensen hebben we de kracht van de verbeelding. Binnen de Bernardusscholen hebben we afgelopen jaar toekomstscenario’s ontwikkeld. Vertrekkende van wat er allemaal rond ons aan het gebeuren is in de wereld, wat zouden mogelijke toekomsten kunnen zijn voor onze school/ scholen? We weten dat het ontwikkelen van toekomsscenario’s mensen en organisaties ‘veranderingsbekwaam’ maakt. Ze zijn op hetzelfde moment robuust én wendbaar. Door samen te bouwen aan de toekomst en zoals leerling Laura mooi beschrijft te ‘durven dromen’ creëren we nieuwe kansen en geraken we verder. Laat dit een uitnodiging zijn om te starten aan een opvolger van deze blog en dit boek: eentje die jullie en onze toekomsten in beeld brengt.

Alvast een dikke proficiat met de geboorte van dit boek!

Bert Smits Schoolmaker
25 oktober 2020