Sterk starten met je groep

27 augustus 2023

Dit blogbericht schrijf ik terwijl de zon nog schijnt en het schooljaar stilletjes zijn komst aankondigt …

Het wordt tijd om je lessenrooster te bekijken, je vakken voor te bereiden, plannetjes te smeden en voor je het weet vullen die lokalen zich weer met leerlingen die vol verwachting klaar zijn om door jou in de wondere wereld van jouw vak meegenomen te worden en hun kennis en vaardigheden te verruimen … of niet …

In het werken met leerkrachten en docenten in verschillende niveaus heb ik ervaren dat veel mensen bij de start van een school- of academiejaar heel hard werken om inhoudelijk sterke lessen aan te kunnen bieden, met steeds veranderende curricula en nieuwe doelen. Sommigen willen hun lessen vernieuwen, een keer een andere werkvorm uitproberen, een project ontwikkelen, hun lessen aanpassen aan heel grote of net heel kleine groepen, enzovoort …

Het ‘wat’ en het ‘hoe’ van onderwijs dus …

Met deze blog wil ik je graag uitnodigen om tegelijk vanuit ‘wie’ te denken.  Je leest hier een aantal tips om (vooral) tijdens de eerste weken van het schooljaar in te zetten op een goede kennismaking en verbinding met en tussen je leerlingen. Hoe je een sterke groep kan vormen en hoe je voor jezelf een plek verovert in de groep.

Deze tips kan je toepassen in het onderwijs in verschillende niveaus, ze zijn belangrijk voor het werken met groepen in het algemeen. Groepsdynamica vormt vaak in het secundair en hoger onderwijs een extra uitdaging omwille van een grotere afstand tussen leerkracht en leerling en een beperktere tijd die ze met elkaar doorbrengen. Mijn ervaring is dat werken met een groep die gezond functioneert zoveel makkelijker is. Je investeert tijd in het begin, maar je maakt er uiteindelijk tijdwinst door, doordat je veel minder last krijgt van weerstand en misverstanden. Voor alle duidelijkheid: waar je leerlingen leest kan je ook studenten of cursisten lezen (of omgekeerd).

• Tip 1: Maak tijd om elkaar echt te leren kennen en doe dit niet alleen de eerste les

Voorzie de eerste weken verschillende werkvormen om de leerlingen te leren kennen. Hiervoor vind je ontzettend veel inspiratie op het internet. Kies spel- en werkvormen die bij jouw stijl passen, waar jij je veilig bij voelt.

Zorg dat de leerlingen elkaar en jou leren kennen. Vaak wordt dit wel georganiseerd in het eerste jaar, bijvoorbeeld tijdens een startdag, maar het groepsdynamische proces loopt verder in elk vak. Elke leerkracht beïnvloedt ook zelf de dynamiek in de groep, het gaat niet enkel om de relaties tussen de leerlingen, maar ook om hun relatie met jou.

Wees nieuwsgierig, toon oprechte interesse.  Mij helpt het om van elke leerling, student, deelnemer te proberen iets specifieks te weten te komen. Ik vind het gemakkelijker om te onthouden dat Maud een hevige fan van Rammstein is, of dat Hatib en Bram elke vrijdag naar de Mac Donalds gaan na school en dat Jitske in haar vrije tijd imker is, dan waar ze wonen en hoeveel broers of zussen ze hebben. Durf verder te gaan dan hobby’s en woonplaats, leer de ‘mens’ achter de leerling kennen …

Vertel ook iets over jezelf. Bedenk op voorhand welke zaken je wil delen. Je hoeft niet je hele levensverhaal te vertellen aan de leerlingen, maar vaak zijn zij ook nieuwsgierig naar wie er voor hun neus staat. Geef eventueel al aan wat jij belangrijk vindt, waar jouw grenzen liggen, maar hou het simpel. Liever drie duidelijke regels dan 2 A4’tjes vol generieke afspraken. Zo geef ik bijvoorbeeld aan dat ik graag reactie heb en beweging in de klas, maar dat ik absolute stilte verwacht wanneer een andere leerling of student aan het woord is.

• Tip 2: Creëer nieuwe mogelijkheden in reeds bestaande groepen

Klasgroepen hebben vaak al een geschiedenis samen, er zijn bepaalde gewoontes, er zijn leidersfiguren, kliekjes, onderlinge spanningen. Zeker in het secundair heb jij als leerkracht die 50 minuutjes binnen komt minder impact op die bestaande dynamieken. Je creëert kansen voor nieuwe verbindingen door de groepsdynamiek een beetje door elkaar te schudden. Neem zeker de eerste weken de leiding door de leerlingen in verschillende groepjes te laten samenwerken. Bepaal deze zelf, voor korte periodes (dus niet meteen een groepsopdracht van zes weken, maar wel korte opdrachten tijdens de les waarbij ze veel moeten wisselen van gesprekspartner). Je kan dit op toeval doen, de typische een-twee-driemethode, groeperen volgens geboortemaand, alfabetisch, samenwerken met de persoon achter of voor je of via een spelletje. Je kan de groepen ook bewust samenstellen, bijvoorbeeld Leerlingen van verschillende richtingen samen of bissers met nieuwe studenten, …
Het zou kunnen dat ze daar tegen weerstand vertonen, maar een beetje schuren mag wel. Iedereen plukt hiervan de vruchten op langere termijn.

• Tip 3: Gebruik de ruimte

Doe kleine ingrepen in de structuur van de klas. Als het kan, zorg ervoor dat jij er bent vóór de leerlingen en plaats de banken eens in een andere vorm (in functie van je les). Je zult zien dat de leerlingen op een andere manier binnen komen en (samen) werken. Neem zelf ruimte in en gebruik de volledige oppervlakte. Ik gebruik graag de metafoor van ‘eens in alle hoeken plassen’ van het lokaal. Je bakent als het ware je territorium af. Je beweegt je ontspannen door de hele klas en nodigt de leerlingen vriendelijk uit in jouw lokaal. Ook met de achterste rijen leg je ‘contact’ door rond te lopen bijvoorbeeld.

• Tip 4:  Benut informele momenten voor informele ontmoetingen

Ik weet dat het altijd druk, druk, druk is en toch …, toch kan je van informele momenten, overgangen tussen lessen, lopen door de gangen, aankomen of vertrekken momenten van verbinding maken. Even oogcontact, een knipoog, met een hoofdbeweging vragend checken of iemand oké is, even achterover leunen en vragen wat de plannen voor het weekend zijn, hoe de volleybalmatch verlopen is, zorgen voor een ontspannen relatie met je leerlingen.

• Tip 5: Laat merken dat je hen (graag) ziet

Benoem dingen die je opmerkt en toon je nieuwsgierigheid. ‘Ik merk dat jij vaak een T-shirt aan hebt van deze sportclub, vertel … ‘. Maar ook: ‘Je bent wat stil tijdens de les, hoe is het met jou?’.
Dat kan soms ook in grote groep. Soms kom je een klas binnen en is de spanning te snijden. Je kan dat eventueel benoemen.

Pols even bij afwezigheid. ‘Je was er niet vorige week, alles oké met jou?’ Als docent aan de hogeschool is het niet de gewoonte om aanwezigheid op te nemen, maar meestal doe ik dat de eerste weken wel. Zo krijg ik een zicht op wie er ontbreekt. Ik maak er dan ook werk van om een kort mailtje te sturen naar diegenen die ontbreken. Uit de antwoorden krijg je vaak heel waardevolle informatie over de achtergrond van je leerlingen of studenten, tegelijkertijd krijgen ze de boodschap ‘Ik doe er toe, men merkt het als ik er niet ben.’ Ook in het secundair is tonen dat je gemerkt hebt dat een leerling ontbrak, een teken van betrokkenheid. Spreek dan niet alleen over inhalen van lessen of toetsen, maar maak ook ruimte voor de reden van afwezigheid.

Wanneer je een groep hebt waarmee je het moeilijker werken vindt, helpt het vaak om op zoek te gaan (voor jezelf) naar individuele kenmerken van de leerlingen die je kan waarderen. Vaak hebben we de neiging om een hele groep dan als moeilijk of lastig te beschouwen, maar vergeten we dat elk individu uit die groep unieke kenmerken heeft en dus ook kwaliteiten. Wat kan je ontdekken/benoemen dat die leerling wel goed doet, kan? Wat vind je mooi aan die persoon?

• Tip 6: Ontspan en geniet

Let op je eigen lichaamstaal. Wat straal jij uit? Hoe word jij graag ontvangen? Probeer het fronsen en denken over het verloop van je les of je eigen onzekerheid te vervangen door een brede glimlach, een ontspannen open houding. (Ont)spanning is namelijk besmettelijk … Je ‘publiek’ spiegelt wat jij uitstraalt. Eerst verbinden en dan hard werken …

Geniet van het voorrecht om deze (jonge of minder jonge) mensen mee te mogen helpen groeien.
Wat vandaag nog niet lukt, kan morgen misschien wel!

auteur: Sara Van Dycke

Hieronder vind je een aantal interessante bronnen voor werk- en spelvormen voor kennismaking en verbinding. Sommige ervan zijn eerder gericht op jeugdbeweging of speelpleinwerk, maar kunnen je zeker inspireren!

– www.werkvormen.info

– www.speelplein.net

– spelensite.be

– spelendatabanken van jeugdbewegingen

– https://www.aanstokerij.be/

– KlasCement (natuurlijk!)

– http://www.klassenkracht.nl/wp-content/uploads/2015/11/Energizers1.pd

👉 Onze nieuwste blogs en info steeds in je mailbox… Handig, toch?