[De lat hoog voor iedereen!] Zijn wij (vak)inhoudelijke meesters?

07 november 2018

(Her)beleef de lezing “de lat hoog voor iedereen”. We deelden deze lezing op in vier delen, dit is deel 2. De eerste twee delen zijn nu al te lezen, de laatste twee delen worden snel verwacht. 

Vakinhoudelijk meesterschap gaat over passionele kennis van je vak. De goesting om in de diepte van je vakken te blijven duiken. De kunst om je vak te (blijven) beheersen en altijd enkele stappen ‘voor’ te zijn. Hoe graag zie je je vak nog? Hoe goed heb jij het overzicht? Hoeveel weet je ervan en leer je er nog van bij?

Je kan 2000 manieren Googlen om een les op een hippe manier te verpakken,  maar één van de grootste vormen van meesterschap is: sta je inhoudelijk sterk in je vakgebied?  Klasse liet Daniel Muijs aan het woord over het belang van vakkennis.

Vakinhoudelijk meesterschap bestaat uit drie kernelementen:

Ken je vak

  • Wat is de essentie van jouw vak? Probeer het eens in één zin. Meesterschap toont zich daarin, in de ballast overboord kunnen gooien. Hoe meer je weet, hoe moeilijker het soms is om tot die essentie te komen. Dat is de vloek der kennis. Wat is de link tussen jouw vak en de wereld waarin we leven? Sommigen vatten to-the-point de aard van hun vak, voor anderen is dat formuleren knap lastig.
  • Hou het overzicht. Het is aan ons om leerlingen overzicht mee te geven, de linken te laten zien. Hoe pienter leerlingen ook zijn, vaak zit net daar de frustratie, de onwetendheid, de groeikans bij leerlingen. Ze missen het vogelperspectief over al die gerelateerde inhouden.  Helpen we ze om samenhang te zien? Om het geheel voor ogen te houden, ook al zijn we maar met een deeltje bezig?
  • Leergierigheid. Welke vak-vraag blijft je boeien? Op welke vraag in jouw vak hoop je dat er morgen nog geen antwoord is? Wat onderzoek jij zelf nog altijd met plezier binnen jouw vakgebied? Een curieuze meester is er twee waard.

Ken je leerplandoelen (en speel ermee)

Leerplanstudie. Een onsexy en tegelijk o zo belangrijk iets. Wat zijn de minimumdoelen voor jouw vak (voor die groep leerlingen)? Vanuit die leerplanstudie kan je verder denken volgens de taxonomie van Bloom (hier hoor je meer over de taxonomie en bijhorende kritische reflecties). Die ordening geeft structuur en houvast om rond eenzelfde leerdoel verdiepend, verbredend en gevarieerd te werken. Wie zijn doelen beheerst, kan bewust beginnen spelen. Zodat je leerlingen de nodige ondersteuning én uitdaging kan bieden.

Bron afbeelding: To Flip or not to Flip Het toepassen van de principes van de taxonomie van Bloom, in relatie tot Flipping the Classroom, door docenten van Fontys Hogeschool Bedrijfsmanagement, Educatie en Techniek

Bron afbeelding: http://rekenenistop.blogspot.com/2014/01/taxonomie-van-bloom-met-goede-rekenaars.html

Jij kent je leerplandoelstellingen, maar kennen de leerlingen die ook? Zicht hebben op de bestemming van het leren is een voorwaarde om tot effectief leren te komen. In jargon noemt men dit feed-up: waar moet ik naartoe? Verdacht veel leerlingen hebben geen notie van waar ze naar onderweg zijn. En toch we vaak dat ze mee aan het stuur komen zitten. Dat ze eigenaar worden van hun leerproces. Met een beetje gezond verstand, besef je dat dat geen steek houdt: je wordt pas een goed (co-) chauffeur als je ook weet waarnaar je navigeert.

Leg je leerlingen uit wat kwaliteit is en toon het hen. Geef hen duidelijk en expliciet genoeg mee wat de kwaliteit is die je verwacht. Sta model, geef voorbeelden, toon waar de lat ligt. UIteraard kan je hen betrekken bij het bepalen en verwoorden van die kwaliteit. Wanneer is een presentatie een goede presentatie? Wat maakt van een werkstuk ook een pronkstuk? Wat zijn de criteria voor een geslaagd wetenschapsproject, een klassevolle muzikale uitvoering, een succesvolle samenwerking, een perfect geïnstalleerd sanitair blok? Je leerlingen zijn ervaringsdeskundig: ze hebben zelf al veel gezien en meegemaakt, op de schoolbanken en daarnaast. Dat perspectief is ontzettend relevant en krachtig. Bovendien verhoogt (vooraf) nadenken over kwaliteit de kans dat je ook effectief kwaliteit levert. En het maakt je leerlingen (op termijn) minder afhankelijk van jou of iemand anders als ‘expert’ om de kwaliteitsnorm te bewaken.

Ontrafel je meesterschap

Het is zoals met autorijden of fietsen: eens je het kan, ben je je alsmaar minder bewust van wat het van jou vraagt. Dat is de vloek der kennis. Jij wordt slimmer, terwijl je leerlingen telkens opnieuw binnenkomen als (relatieve) leken in jouw vak. Je meesterschap als chauffeur (of als leerkracht) ontrafelen lijkt evident, maar dat is het niet. Intussen ben je blind voor wat je allemaal weet, kan en doet. Wie ooit iemand leerde autorijden, kan ervan meespreken.

Wat moet ik weten, kunnen en doen om straks deze competentie ten volle te beheersen? En welke misconcepties en kennislacunes merk ik vaak op bij mijn leerlingen?

Je meesterschap ontrafelen betekent dat je doelen opsplitst, met tussendoelen of tussenstappen werkt en de benodigde basiskennis en deelvaardigheden in kaart brengt. Reik verteerbare brokjes kennis aan en geef doorlooptijd om competent te worden.

Wat maakt vakinhoudelijk meesterschap zo belangrijk?

    • Je eigen motivatie behouden. Je eigen vak doorgronden zorgt ervoor dat je met plezier je vak blijft onderwijzen. Het zorgt voor zuurstof, frisse wind en nieuwe mogelijkheden.
    • Hoe minder jij je moet concentreren op je vakinhoud, hoe meer mentale ruimte je hebt voor andere taken: je klas te managen, een werkvorm uitproberen, oog hebben voor je leerlingen, …
    • Vakkennis zorg voor zelfvertrouwen én legitimiteit. Het zorgt ervoor dat je rust en degelijkheid uitstraalt naar je leerlingen.
    • Inspelen op de diversiteit onder je leerlingen. Een meester heeft in zijn/haar rugzak niet drie maar tien manieren zitten om iets aan te leren. Beeld je in dat jij  alles – maar dan ook alles – over buikspieren weet wat daar over te weten valt. De kans is groot dat je dan vlotweg 20 verschillende oefeningen uit je hoed tovert om die buikspieren te trainen. Terwijl een leek niet meer dan vier opties kent.
    • Samenwerken over vakken heen. Hoe cliché het ook klinkt: hoe beter je jezelf kent, hoe beter je kan samenwerken. Hetzelfde geldt voor je vak. Hoe groter het inzicht in je vak, hoe efficiënter en effectiever je vakoverschrijdend zal kunnen werken.

Saskia Vandeputte

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten, publicaties en verhalen?

Schrijf je in op onze nieuwsbrief

Schoolmakers begeleidt leer- en veranderprocessen in scholen, van kleuter- tot volwassenenonderwijs. Wij werken nauw samen met raden van bestuur, directies, leerkrachten, leerlingen, oudercomités, pedagogisch begeleiders, ... Wij leveren maatwerk.

Volg ons op Twitter @Schoolmakers
Twitter feed is op dit moment niet beschikbaar.
Schoolmakers op Facebook Schoolmakers op Youtube
Schoolmakers CV, Dorpsstraat 1, BE-3020 Winksele - info@schoolmakers.be © 2024 Schoolmakers - Disclaimer & Privacy - Verkoopsvoorwaarden

Website door rubenvaes.be