Het (R)OK is OK!

23 januari 2020

De introductie van Inspectie 2.0 op 1 september 2018 ligt al weer een goed jaar achter ons. Centraal hierin staat het Referentiekader Onderwijskwaliteit (ook wel het (R)OK genoemd), dat met 37 kwaliteitsverwachtingen, verdeeld over vier rubrieken, de bril vormt waarmee de onderwijsinspectie scholen doorlicht.

Als je bij het lezen van de eerste alinea de neiging hebt om weg te lopen (zeven-en-dertig kwaliteitsverwachtingen?) kan ik je meteen geruststellen: het (R)OK is OK! Het Referentiekader Onderwijskwaliteit is niet zo maar uit de lucht komen vallen. Leerlingen, cursisten, ouders, leraren, directies, pedagogisch begeleiders, onderwijsinspecteurs, onderwijsdeskundigen en vakbonden van de verschillende onderwijsnetten brachten samen de kwaliteitsvoorwaarden aan waar het onderwijs in Vlaanderen aan moet voldoen. Dat betekent dat de 37 kwaliteitsverwachtingen geënt zijn op wat scholen eigenlijk al doen. Het zijn geen nieuwe eisen. Het referentiekader heeft in de eerste plaats als doel de goede praktijken in scholen te versterken en vervolgens scholen ook te helpen om punten waarop het beter kan te identificeren.

Een belangrijke verandering die het OK en Inspectie 2.0 met zich meebrengen, is dat er een grotere focus komt op kwaliteitsontwikkeling en kwaliteitszorg. In elke doorlichting onderzoekt de inspectie voortaan de kwaliteitsontwikkeling op school. Daarbij staat het reflectieve vermogen van het schoolteam voorop. Vragen die aan bod komen zijn: 

• Doen we de goede dingen? 
• Doen we die op een goede manier? 
• Hoe gaan we dat na, hoe evalueren we dat? 
• Wat vinden onze stakeholders ervan? 
• Hoe verankeren (‘borgen) we wat goed loopt, en ontwikkelen we wat beter moet?

Een nulmeting uitvoeren, stelt je in staat vast te stellen waar je als school op dit moment staat en is de ideale manier om deze verbetercyclus op gang te trappen. Het (R)OK is een bruikbaar kader voor zo’n nulmeting.

Hoe kan je concreet te werk gaan voor die nulmeting? 

• Verdeel het werk. De analyse van waar je als school goed scoort en waar het beter kan, zal voor sommige rubrieken van het (R)OK eerder op directie- en beleidsniveau gemaakt moeten worden. Voor andere criteria moeten de vakgroepen aan de slag. Op deze manier maken verschillende geledingen in je school kennis met het referentiekader. Een belangrijke stap, want de inspectie wil zien dat het hele schoolteam zich bezighoudt met kwaliteit én kennis heeft van het referentiekader. Kwaliteitszorg wordt zo ‘eigendom’ van het volledige schoolteam.

• Scan het (R)OK en beslis welke rubrieken en kwaliteitsverwachtingen je wenst te betrekken bij deze nulmeting. Je kunt er enerzijds voor kiezen om te focussen op bepaalde rubrieken of kwaliteitsverwachtingen, bijvoorbeeld omdat ze in de missie en visie van de school belangrijk zijn. Of je selecteert die dimensies waarover je op dit moment het minst zeker bent dat ze kwaliteitsvol gerealiseerd worden. Anderzijds kan je er ook voor opteren om voor de nulmeting een volledige scan van je school te doen en alle kwaliteitsverwachtingen van het (R)OK in beeld te brengen.

• Concretiseer de kwaliteitsverwachtingen. De kwaliteitsverwachtingen zijn in sommige gevallen in het (R)OK nog abstract beschreven. Dat heeft als gevolg dat wie ermee aan de slag moet, soms nog moeite heeft zich een beeld te vormen van hoe een kwaliteitsverwachting vertaald kan worden naar de dagdagelijkse realiteit op school. Beschrijf wat je ziet en ervaart als je deze kwaliteitsverwachting vertaalt naar je eigen school of klaspraktijk. Het (R)OK reikt voor elke kwaliteitsverwachting ook een kwaliteitsbeeld aan, dat je kan helpen handen en voeten te geven aan de kwaliteitsverwachtingen. Een voorbeeld: De kwaliteitsverwachting ‘Het schoolteam evalueert op een brede en onderbouwde wijze het leerproces en het behalen van de doelen’ is in de school mogelijk zichtbaar doordat de toetsvormen bewust zijn afgestemd op de doelen, doordat duidelijke beoordelingscriteria zijn geformuleerd en/of doordat de beoordelingscriteria van toetsen duidelijk aan de leerlingen worden gecommuniceerd.

• Analyseer voor elk van de geselecteerde kwaliteitsverwachtingen waar je als school momenteel staat.
  Doe dit bijvoorbeeld door kleurcodes te geven aan elk van de verwachtingen. Groen betekent dat het goed loopt, oranje dat je onderweg bent, rood geeft aan dat er werk aan de winkel is. Op de website van de inspectie vind je printbare versies van het (R)OK die je hiervoor kunt gebruiken.

• Onderbouw voor de groen gekleurde kwaliteitsverwachtingen waarom deze momenteel goed lopen. Met andere woorden: als er morgen een doorlichting zou komen, hoe kan je dan bewijzen dat je aan de verwachtingen tegemoet komt? Bij ‘bewijzen’ hoef je daarbij niet steeds te denken aan ‘harde’ bewijzen, zoals (beleids)documenten, cijfergegevens of andere papieren een digitaal materiaal. Ook elementen die voelbaar zijn in de cultuur, bijvoorbeeld een grote bereidheid van leerkrachten om materiaal en/of kennis met elkaar te delen, maken hier deel van uit. Door stil te staan bij wat goed loopt, wordt voelbaar dat iedereen eigenlijk al met kwaliteit bezig is en dat niet van nul begonnen dient te worden.

• Maak voor de oranje en rode kwaliteitsverwachtingen duidelijk waar je naar toe wenst te evolueren. Beschrijf wat het doel is. Wat zou je kunnen observeren in de school/klas als je tegemoet komt aan de kwaliteitsverwachting in kwestie? Hier kan je opnieuw gebruik maken van de kwaliteitsbeelden om concreet te maken wat je school voor ogen heeft.

• Ontwikkel je werkpunten. Ga aan de slag met de kwaliteitsverwachtingen waarvoor er nog werk aan de winkel is. Welke stappen moeten gezet worden om de doelstelling te bereiken? Het hoeft daarbij  niet enkel over grootschalige initiatieven te gaan. Denk na over kleine stappen die je in de richting van je doel helpen. Faseer en verdeel de taken. Inventariseer ook wat je nodig hebt om dit in de praktijk te brengen? Heb je bepaalde (materiële) ondersteuning nodig? Dienen leden van het team geprofessionaliseerd te worden?

• Borg je sterke praktijken. Een vaak vergeten stap! Borgen betekent dat je nadenkt over hoe de zaken die goed lopen in de school verankerd kunnen worden. Al te vaak worden nieuwe initiatieven ontplooid en wordt, eens de nieuwe plannen ingevoerd zijn, al overgestapt naar een volgende innovatie. Dit leidt tot verandermoeheid. Sta daarom even stil bij wat er nodig is om nieuwe, goedlopende zaken in te bedden in de dagelijkse werking en hoe ze verder in de school verspreid kunnen worden. Het is bovendien goed om stil te staan bij waarom bepaalde zaken goed lopen en uit zulke succesverhalen te leren.

• Prioritiseer, faseer en zorg voor mensen die opvolgen. In principe heb je nu een lijst met actiepunten. Maar het spreekt voor zich dat niet al deze actiepunten morgen gerealiseerd kunnen worden – Rome wasn’t built in a day. Selecteer met het team welke acties prioriteit krijgen en faseer het overige werk. Dit brengt rust en duidelijkheid. Om te vermijden dat het proces van kwaliteitszorg en kwaliteitsontwikkeling hier stopt, dienen voor verschillende actiepunten of actielijnen verantwoordelijken worden aangeduid, die regelmatig opvolgen (‘monitoren’) of de beoogde doelen bereikt worden. 

• Betrek ook andere stakeholders. In bovenstaande opsomming wordt enkel het schoolteam betrokken in de nulmeting. Dit is zeker een nuttige oefening. Maar denk ook na of je in deze fase ook al input wenst van andere betrokkenen bij de school, zoals leerlingen en ouders. Je kunt van dit moment ook gebruik maken om na te denken over wie je voortaan in de verdere ontwikkeling van de kwaliteit wenst te betrekken en op welke manier. Afgestudeerden van de school en werkveldpartners zijn voorbeelden van stakeholders die je kunnen helpen een externe blik te krijgen op je werking, wat vaak zorgt voor waardevolle inzichten.

Succes!

Jetje De Groof

Wil je meer te weten komen over wat Schoolmakers voor je school kan betekenen rond dit thema? Schrijf je dan in voor de SchoolSmaker ‘Klaar voor Inspectie 2.0’ op 12 februari in Antwerpen.

Of heb je interesse in een adviesgesprek, lezing of workshop over dit thema? Contacteer ons op info@schoolmakers.be