Leernetwerken professionaliseren

14 oktober 2019

Leernetwerken, een succesvolle praktijk

We zien dat steeds meer leraren, directeurs, leerling- en zorgondersteuners, TAC-ers en andere middenkaders van scholen zich engageren in één of soms zelfs in meerdere leernetwerken. De thema’s waarrond lerende netwerken bestaan zijn ontzettend divers. Ze gaan over de kernprocessen van de scholen: het realiseren van specifieke leerdoelen en eindtermen; aspecten van de persoonlijke ontwikkeling van de leerlingen; de zorg voor en extra begeleiding van leerlingen die dat nodig hebben. Maar er bestaan ook tal van leernetwerken die focussen op de ondersteunende processen die bijdragen tot een efficiënte schoolorganisatie. Om de veelheid aan en variëteit in leernetwerken in beeld te brengen, volstaat het om de zoekterm ‘lerend netwerk’ in te voeren in de zoekrobots van de websites van GO! en van Katholiek Onderwijs Vlaanderen. Idem, als je dat ook doet op de sites van de meeste hogescholen en universiteiten. 

Ook TALIS, het internationaal vergelijkend onderwijsonderzoek van de OESO, bevestigt het toenemende belang van leernetwerken als vorm van professionalisering. In het rapport Talis 2018 Vlaanderen lees je dat ruim een kwart van de leraren in het lager onderwijs en bijna een derde van de leraren in de eerste graad secundair onderwijs deelnemen aan een netwerk van leraren met betrekking tot professionele ontwikkeling (LO=27.3%; SO 1ste graad=32.7%). Het percentage van schoolleiders dat deelneemt aan een netwerk opgericht voor de professionele ontwikkeling van schoolleiders, ligt volgens het onderzoek nog een pak hoger (LO=87.1%; SO 1ste graad=78.7). 

Het succes van leernetwerken ligt in het feit dat ze op een effectieve en efficiënte manier helpen te professionaliseren. In eerste instantie professionaliseert een leernetwerk al wie eraan deelneemt. Als een leernetwerk impactvol is, draagt het bovendien bij tot de professionalisering van de context van de deelnemers: de scholen. Dat is de eerste betekenis van Leernetwerken professionaliseren, de titel van deze blog. 

Tegelijkertijd zien we dat leernetwerken pas echt impactvol zijn, en dus tot leren en effecten tot op schoolniveau leiden, als je ze professioneel organiseert, ontwerpt en faciliteert. Wat op zichzelf een thema van professionaliseren is en meteen ook de tweede betekenis Leernetwerken professionaliseren. In wat volgt, ligt daarop de focus. 

Een definitie

In een lerend netwerk of leernetwerk wisselen diverse individuen, vanuit een gezamenlijke interesse voor een bepaald kennisgebied, doelbewust kennis en ervaringen uit, met de bedoeling om leerkansen te creëren. Ze kunnen georganiseerd worden binnen een organisatie of tussen verschillende organisaties. Deze omschrijving, overgenomen uit de brochure Leren in een netwerk (B. Lauwers & H. Gielen, 2012), verwoordt bondig en treffend het waarom of de finaliteit van leernetwerken. 

De vraag is vervolgens hoe je die finaliteit op een professionele manier realiseert en met welke succesvoorwaarden je rekening kan houden. 

Tijd voor enkele to-do lijstjes…

Drie ontwerpstappen

Bij de realisatie van een lerend netwerk kan je drie grote stappen onderscheiden: het oprichten van een lerend netwerk, de startsessie van een lerend netwerk en de vervolgsessies van een lerend netwerk. De laatste stap neemt de meeste tijd in beslag, maar de eerste en de tweede stap zijn minstens even belangrijk voor een succesvol leernetwerk. 

Dertien succesfactoren

Iedereen die ooit aan lerend netwerk deelnam, zal meerdere van de onderstaande succesfactoren herkennen uit de praktijk.

Optreden als facilitator

Het succes van een lerend netwerk met toegewijde deelnemers, hangt zeker ook samen met de kwaliteit van de begeleiding.

Monitor voor het verloop en de resultaten van het leernetwerk

Met het oog op overzicht en structuur – wat soms een pijnpunt is in leernetwerken – neem je in de looptijd van een leernetwerk best af en toe een metaperspectief in. Samen met de collega-deelnemers maak je dan een stand van zaken op: wat hebben we al gedaan en bereikt? Wat willen we nog bereiken?… en eventueel nog enkele andere vragen. 

Als je dat handig vindt, kan je hiertoe de fiche gebruiken die we zelf ook gebruiken bij het opzetten en begeleiden van leernetwerken. De fiche kan dienen als monitor voor het verloop en de resultaten van het leernetwerk. Deelnemers aan een leernetwerk kunnen de ingevulde fiche ook gebruiken bij de communicatie in hun eigen school. 

Veel succes ermee!
Yves Larock

Aarzel niet om Schoolmakers te contacteren als jouw school, scholengroep, onderwijsnetwerk, … verdere inspiratie, advies en/of vorming nodig heeft om lerende netwerken op te starten en/of te begeleiden. Dat kan het makkelijkst met een mailtje naar info@schoolmakers.be.