Zelfsturend leren leven in tijden van corona: een levensles van vallen en opstaan

30 oktober 2020

Weg met de ongebreidelde vrijheid

Een wolk van wisselende gedachten doorkruist mijn rationeel denken. Peinzend aan gisteren: geen corona, digitalisering: oui et alors, de vrijheid van keuzebepaling: ik zeg ja, maar ik doe het toch niet. Maar waar staan we vandaag? We worden voortdurend getriggerd om ons denken aan te passen. Welke houding moeten wij nu aannemen? Welke houding wordt er van ons verwacht? Hoe staan wij daar tegenover? Kunnen wij dit allemaal dragen? In hoeverre is er nog plaats in onze professionele levenskoffer om al deze wijzigingen een plaats te geven?

Een zoektocht naar zekerheid

En dan onze leerlingen…Wanneer ik al met zoveel vragen zit, hoe gaan leerlingen dan om met de laatste nieuwsgaring over corona en hun leven op school?  Een schoolleven gekenmerkt door leren, ontspanning, attitudes aanleren, vaardigheden ontwikkelen…Hoe kunnen wij onze leerlingen blijvend stimuleren om de navelstreng met de school niet door te knippen? Hoe bereiken we onze BSO-leerlingen? Immers, niet alle BSO- leerlingen kunnen deze vertaalslag maken. Wat niet wegneemt dat ook andere leerlingen  uit TSO, ASO, KSO richtingen ook dezelfde moeilijkheden ondervinden met deze bizarre, nieuwe levensinhoud.

Een dagelijks intriest- hoopvol verhaal

Echter werd ik heel recent geconfronteerd met een beklijvende situatie die is blijven nazinderen. Een BSO- leerling, we zullen hem Jos noemen,  kom ik rond 23.00u. in het station tegen. Waarschijnlijk komt de eerste gedachte al op ‘ Wat doen zij daar nog zo laat?’. De avondklok geldt vanaf 00.00u. Zoals iedere week pendel ik naar Antwerpen om aan toekomstige educatieve masters PAV (= project algemene vakken) de liefde voor een speciaal vak mee te geven. PAV is een vak waar brede inzetbaarheid van de leraar is vereist door de omvangrijke waaier aan kennis en vaardigheden gemixt met de content van verschillende vakken zoals Nederlands, wiskunde, wetenschappen, aardrijkskunde, geschiedenis. Al vormt deze opsomming al een beperking van de inhoud van het vak, wat niet de bedoeling is.

Jos roept uit volle borst: ”Mevrouw Mol”. Aanvankelijk hecht ik hier geen belang aan. In mijn mind laat ik mij al verleiden tot mogelijke gevoelens van angst, selectieve doofheid. Jos houdt echter vol en blijft mijn naam roepen. Met een klein hart in het donker draai ik mij om en ga naar de persoon die mijn naam al ettelijke keren geroepen heeft. Toen ik Jos in mijn gezichtsveld kreeg, werd ik toch lichtjes overmand door weemoed en fierheid. Jos, een leerling uit een zachte BSO-richting, met enorm veel competenties, mede door een bepaalde geschiedenis in BSO terechtgekomen begroet mij met een brede glimlach. Ik kreeg direct het beeld van dental white little guy voor mij. Ik vroeg hem hoe zijn schoolloopbaan er momenteel uit ziet, wetende dat hij al in het verleden prachtige resultaten neergezet had.

Aandachtig luisterde ik naar het verhaal van Jos. Af en toe moest ik slikken, maar probeerde geen traan weg te pinken. Hij vertelde over de aanpak van sommige leerkrachten. Zijn ontgoocheling was zeer groot: hij beschouwde zijn handelen tegenover sommige leraren als spielereien. De impact die zijn spielereien hadden op de betrokken leerkrachten waren tot op vandaag voor hem nog steeds niet duidelijk. Wel gaf  hij aan dat zijn schoolloopbaan abrupt eindigde na vorig schooljaar. Corona en de confrontatie met de bewuste leerkrachten hebben ervoor gezorgd dat hij besloten heeft om geen 7^de jaar te doen, dus geen diploma te behalen, maar te gaan werken. Ik snapte niet goed wat corona te maken had met zijn uiteindelijke beslissing, net zo min met zijn spielereien. In de roes van zijn opmerking, probeer ik hem voor te stellen tijdens mijn lessen PAV met zijn mogelijke spielereien. Het beeld van ‘opgeven’ bleef maar voor mijn gezicht plakken. En ook de vraag waarom? Persoonlijk vond ik dat hij bij momenten zeer hilarisch uit de hoek kon komen, maar ook zeer matuur. Zo was er een hevige discussie tussen de leden van de klasgroep over het al dan niet ‘ klikken’ van jointgebruik van sommige leerlingen in de klasgroep na de school en het weekeinde. Zijn ingesteldheid en argumentatie waren zeer duidelijk. Jointgebruik hoort niet thuis op school, maar ook de naweeën niet. Met andere woorden: onder invloed zit je niet in de klas. Wat je in het weekeinde doet behoort niet tot schoolmaterie, maar is enkel en alleen eigen vrije keuze. Een redenering waarvoor ik begrip kan opbrengen.

Een stap naar een groep van verloren generatiejongeren?

Alleen bleef ik op mijn honger zitten. Ik wilde per se weten waarom hij zijn schoolloopbaan vaarwel gezegd had. Aarzelend en waarschijnlijk met de moed der wanhoop biechtte hij op dat hij het soms echt zeer moeilijk had dat er geen structuur meer was op school. Hij omschreef het als een vogel loslaten zonder zendertje aan zijn pootje.

Ook de navelstreng met zijn school viel weg. Een zekerheid bestond niet meer. Hij werd letterlijk in een zee van niet-gecoördineerde vrijheid gegooid. Heeft hij ooit op school leren omgaan met gecoördineerde vrijheid? En wat betekende deze gecoördineerde vrijheid voor hem? En welke impact had deze soort vrijheid dan op hem? Op school wist hij duidelijk wat kon en niet kon. De grenzen werden duidelijk gesteld. De grens overschrijden bracht implicaties met zich mee. Dus in hoeverre mag ik aan die grenzen peuzelen? Een test van vallen en opstaan, slagen, incasseren en toegeven. Deze spielerei is weggevallen, maar ook de warmte van een voor hem toch bekende omgeving werd hem ongewild ontnomen.

Niet alle klasgenoten leven in dezelfde stad. Ze willen elkaar spreken. Ze willen met elkaar contact hebben. Maar Jos is van oordeel dat kan één keer, twee keer ‘dat’ digitaal afspreken, maar dan is voor mij de kous af. ‘Ik wil mijn vrienden zien’. Voor Jos was de vraag van wanneer zien we elkaar nog eens zo prangend dat hij de maatregelen aan zijn laars lapte. Hij begon af te spreken. Eén van de bijkomende redenen was ook de vlucht uit zijn gezinssituatie. Hij wist niet wat doen thuis. Alle dagen luisteren naar de ouders. Letterlijk vertaalde hij dit in:” Da gezaag en gezever over mijn leven”. Hij beschouwt dit als een grote inperking van zijn persoonlijke vrijheid. Deze vrijheid was voor hem een toegangsticket tot zelfstandigheid. Toen ik deze woorden hoorde, stelde ik mij de vraag: wat betekent voor jou die zelfstandigheid? Ik wist dat hij sterk was in budgettering en zelfsturend werken. Ook gaf hij graag de nodige ‘ guidance’ aan die leerlingen die niet echt sterk waren in cijfers en de beruchte regel van drie. Maar dat omzetten in zelfstandigheid?

Jos besloot om te proeven van de vrijheid en heeft de beslissing genomen om alleen te gaan wonen (ondertussen nu al drie maanden) Ook heeft hij in deze toch speciale tijd een job gevonden. Een noodzakelijke stap om zelfstandigheid te kunnen uitvoeren en te bewaren.

Het gaat je goed Jos. Ik ben bijzonder fier dat jij voor jezelf deze weg geplaveid hebt. Wie weet zal je ooit de weg naar het onderwijs terugvinden onder de noemer levenslang leren. Wie weet zal je dan met volle goesting willen leren en een diploma behalen: een diploma als resultaat van jouw competenties.

Martine Mol