[Leiding geven aan verandering] Ruimte geven aan emoties

03 september 2018

Wie ruimte geeft om emoties te uiten, vergroot de kans op een geslaagd veranderproces.

Sommige leiders hebben van nature emotionele voelsprieten. Ze hebben oog voor wat verandering met collega’s doet. Ze weten dat ‘verandering’ voor sommigen als verlies aanvoelt en voor anderen eerder als winst. Ze begrijpen dat vele gesprekken niet zozeer over de verandering op zich gaan, dan wel over onderliggende menselijke behoeften. Denk maar aan de wens om gehoord en gezien te worden. Om frustratie en jaloezie, maar ook hoop of trots te mogen voelen én uiten.

De voorbije tien jaar mocht ik vele scholen langs diverse uitdagingen loodsen. Telkens in professionele settings, en toch waren de parallellen met onze persoonlijke levens geregeld bijzonder groot.

Zo leerde ik dat een veranderproces echt als rouwen kan aanvoelen. Collega’s ervaren verlies, zijn kwaad, kwetsbaar, irrationeel en verdrietig. Want ‘Iemand heeft hen iets afgepakt’.

Evengoed kan je een veranderproces opvatten als ‘in verwachting zijn’. Dan merk je als leidinggevende of begeleider dat collega’s zich verwachtingsvol  inbeelden ‘hoe het zal zijn eens de verandering op punt staat’. Zij leven eerder in de toekomst dan in het verleden. Ze vinden het spannend, zijn hoopvol en zien vooral de kansen.

Kortom: een veranderproces gaat gepaard met emoties die we kennen. Simpelweg omdat we mensen zijn. Dat maakt het vertrouwd, en tegelijk voelt het wat onwennig aan. Sterker nog: soms klinkt ‘emoties uiten’ hol of soft. Soms is het regelrecht taboe. Want hier zijn we toch ‘op ons werk’?

Hoe kan je dit als schoolleider nu aanpakken?

• Besef dat wanneer mensen beginnen praten over de verandering, de verandering begonnen is. Vanaf dat moment verhouden mensen zich onderling tot datgene wat op stapel staat. Vaak beseffen ze niet dat ze daarbij ook vanalles voelen.  Net omdat het ons vaak makkelijker valt om een mening te hebben (Dit is wat ik ervan vind.) dan om ons gevoel erbij te uiten (Dit is wat het met me doet.) Al speelt schoolcultuur daar een cruciale rol. Ondersteun daarom als leidinggevende mensen om hun gevoel te uiten.
• Verrijk je eigen emotionele taal en inzichten. Dat helpt om ruimte te geven aan ons gehele mens-zijn. Evengoed helpt het om die ruimte af te bakenen, want op school leven terecht verwachtingen ten opzichte van jou als professional.
  

  Emotionele intelligentie helpt om mensen niet te brandmerken op één emotie of in hokjes te stoppen (Die is altijd tegen).

  Nuance  en evolutie zien, perspectieven bevragen, je eigen gevoel onder woorden brengen, … daar draait het om.

• Voorzie doorlooptijd. Want veranderen vraagt tijd, net zoals goede koffie. Verwerking of verwachting zijn processen van enige duur. Emoties kan je niet zomaar dirigeren, laat staan proper uitzetten op een tijdsbalk. En toch: in professionele context is ‘doorlooptijd’ eindig. Soms moeten hordes worden genomen, ook door die collega’s die nog intens afscheid aan het nemen zijn. Ga bewust met doorlooptijd om, zonder te rekken: zet mijlpalen uit, blik terug en vooruit, werk eventueel met overgangsrituelen. Allemaal kansen voor collega’s om zich stapsgewijs in te stellen op wat er aan zit te komen.

• Creëer duidelijkheid. Heel wat onzekerheden, bezorgdheden en angsten worden gevoed door onduidelijkheid. Dat maakt het onnodig complex. Maak werk van een aanschouwelijk toekomstbeeld, heldere verwachtingen, transparante verantwoordelijkheden, overzichtelijke stappen, … Nog impactvoller: betrek collega’s waar wenselijk en haalbaar. Door hen te bevragen en te betrekken bij besluitvorming, anticipeer je op heel wat weerstanden. Meer daarover lees je in één van onze volgende blogs over Deep Democracy.

• Stuur aan op kwaliteitsvolle dialoog door de juiste vragen.  Wanneer is een verandering geslaagd? Hoe ziet dat er dan concreet uit? Wat heb je nodig om dit veranderingsproces mee waar te maken? Waarin kan jij ander ondersteunen?  Waar maak je je zorgen over? Waar kijk je naar uit? Zo maak je emoties bespreekbaar én behapbaar. Boosheid wordt milder, enthousiasme wordt besmettelijk. ‘Lastige emoties’ zijn evengoed de moeite waard om te onderzoeken. Ergernis, schaamte, verdriet, ….  vertolken wijsheid die nuttig is om mee te nemen. Ze houden ons wakker, en zorgen ervoor dat verandering ook verbetering inhoudt. Ook daarover meer in onze blog over Deep Democracy.

Het lijkt contra-intuïtief: als je vraagt waar mensen zich zorgen over maken, dan gaan ze zich toch net meer zorgen maken? Toch merken we in de praktijk het omgekeerde.

Organisaties die er in slagen om emoties te omarmen zonder zichzelf erin te verliezen, ervaren de positieve impact hiervan op het veranderproces. 

Collega’s voelen zich erkend. En die erkenning geeft energie, goesting, veerkracht. En ruimte om terug met de inhoud bezig te zijn. Als je emoties tracht te negeren of weg te moffelen, schieten ze alle kanten uit, met name in de wandelgangen, en komen ze te pas en te onpas terug boven drijven. Ook op die momenten waarop je snelheid wil maken of knopen doorhakken.

Kortom: doe recht aan emoties in een veranderproces. Het kan jezelf, je collega’s én het veranderproces alleen maar ten goede komen.  Niet helemaal zeker hoe je dit kan aanpakken? Contacteer ons dan en we begeleiden je graag verder.

Saskia Vandeputte

Deze blog maakt deel uit van de blogreeks ‘Leidinggeven aan verandering’.