10 manieren om school te maken in tijden van acuut lerarentekort

29 augustus 2022

In sommige scholen zal het lerarentekort zich de komende maanden stevig laten voelen. Als directie sta je voor de uitdaging om het schip te laten varen met een soms sterk uitgedunde bemanning. Dat is niet evident. 

Op macrobeleidsvlak dienen alle zeilen bijgezet te worden om tot duurzame en structurele oplossingen te komen. Maar we moeten eerlijk zijn: we gaan dit tekort nog een paar jaar stevig voelen. Een tekort van duizenden leerkrachten werk je als samenleving niet zomaar weg. 

Dat betekent echter niet dat jij in je school hoeft zitten te wachten op oplossingen van bovenaf. Uiteraard heb je impact als schoolleider en kan je met gerichte ingrepen de school draaiende houden, ook in moeilijk weer. 

Onderstaande lijst biedt je een blik op enkele mogelijke pistes om op je school mee aan de slag te gaan. De lijst heeft niet de pretentie om volledig te zijn en al helemaal niet om dé wonderoplossing aan te bieden. Die bestaat namelijk niet. In een ideale wereld was deze lijst niet nodig en was er voor elke overzichtelijke groep leerlingen een vakleerkracht. Onderwerp de lijst zeker aan je kritische blik, en bekijk of de pistes wel aansluiten bij de missie en visie van je school en of ze organisatorisch, financieel, personeel “proof” zijn. Zie het als inspiratie waarop je kan voortbouwen, en waarschijnlijk ook als bevestiging dat je niet de enige bent die in een bepaalde richting denkt. 

De lijst kwam tot stand vanuit ons werk: het coachen van directeurs en het begeleiden van langdurige ondersteuningstrajecten, waarin we het thema van het lerarentekort de laatste maanden stelselmatig zagen terugkomen en met directies in gesprek gingen over hoe zij met de situatie omgaan. 

In wezen komt het erop neer dat we onze scholen bij acuut lerarentekort te herorganiseren hebben op de volgende vlakken:

  • de manier waarop we leerlingengroepen samenstellen
  • de persoon die we de groep laten begeleiden
  • de mate van digitalisering die we daarbij benutten
  • de inhouden die we aan bod laten komen. 
  1. Van 3 klassen naar 2

Stel dat je een vakleerkracht te weinig hebt. Frans, om zomaar een willekeurig vak te noemen. Rooster 3 klassen parallel en spreid de leerlingen over 2 vakleerkrachten, al dan niet in niveaugroepen.  

  1. Instructie-uren en uren voor zelfstandig werk

Beperkt het aantal contact-uren met een vakleerkracht, en zorg dat tijdens deze uren de nieuwe leerstof zo gestructureerd en interactief mogelijk kan worden aangebracht. Tijdens andere uren van dit vak werken de leerlingen zelfstandig aan opdrachten voor dit vak. 

Belangrijk bij deze manier van werken is:

  • dat de leerkracht(en) die de uren zelfstandig werk begeleiden, niet proberen om vakinhoudelijk te ondersteunen wanneer ze zich niet zeker voelen. Ze maken dan beter een lijst van vragen waar de leerlingen nog mee zitten om die door te spelen aan de vakleerkracht. De toezichthoudende leerkrachten kunnen best inzetten op ondersteuning op metacognitief vlak: hoe loopt het plannen, organiseren, lezen van opdrachten, bewaken van deadlines…? 
  • we hebben soms de neiging om de zelfregulatie van leerlingen te overschatten. Het is niet omdat leerlingen zelfstandig moeten plannen en werken dat ze dat ook zullen doen, laat staan kunnen. Dit vraagt telkens een combinatie van vakinhoudelijke kennis, motivatie en metacognitieve kennis (kennis over leren en die kunnen toepassen op zichzelf). Ook dat laatste dienen ze stapsgewijs aangeleerd te krijgen. In deze blog lees je daar meer over. 
  1. Graadklassen

Onze leerplannen van het secundair zijn opgebouwd per graad. Vooral zaakvakken met een thematische (en geen progressieve) opbouw lenen zich ertoe om leerlingen per graad een bepaald vak te laten volgen. 

  1. Ga voluit voor digitale leersporen. 

In tijden van de Digisprong is het zaak om zo doordacht mogelijk om te gaan met de voordelen van digitalisering. Zorg dat leerlingen die zelfstandig aan de slag gaan met de leerstof jou niet opzadelen met eindeloos veel vragen en verbeterwerk. Maak of recycleer digitale leerpaden waarin auto-correctie mogelijk is. Dat kan bijvoorbeeld met Bookwidgets, met i-Learn en Symbaloo

Eventueel kan je iemand expliciet als opdracht geven om leersporen te ontwikkelen voor vakken waar je niet meteen een uitweg ziet. 

Laat collega’s ook niet steeds vanaf nul beginnen. Misschien hebben ze nog corona-leermateriaal liggen dat gerecycleerd kan worden. 

  1. Hybride lessen.

Laat een klas voor wie je geen leerkracht vindt, digitaal aansluiten bij een andere klas. Mogelijk is het dan meteen handiger om alle leerlingen digitaal les te laten volgen, omdat de vakleerkracht op die manier kwaliteitsvol les kan geven vanop afstand. 

  1. Afstandsonderwijs voor grotere groepen. 

Terug van nooit weggeweest: het afstandsonderwijs. Stel dat je in chronische nood zit aan een leerkracht fysica, dan kan je alle leerlingen van één leerjaar die hetzelfde pakket hebben, synchroon online les laten volgen in grotere groep. Dit is uiteraard geen sinecure. Online les geven is niet zomaar “hetzelfde doen, maar dan voor de webcam”. Richtlijnen voor kwaliteitsvolle lessen op afstand vind je in deze blog. 

Richtlijnen voor een geslaagd blended lesontwerp vind je hier. 

  1. Werk samen met andere scholen. 

Het doet misschien wel wat fronsen om richtingen met slechts een paar leerlingen draaiende te houden in verschillende scholen die dicht bij elkaar gelegen zijn, terwijl andere klassen (en studiezalen) overbevolkt zijn. Over schoolmuren heen kan je dunbevolkte richtingen samenbrengen in grotere klasgroepen. De vrijgekomen leraren (als deze ingreep die al oplevert) kan je op een andere manier gaan inzetten. 

Ook voor de ontwikkeling van digitale leersporen, afstandsonderwijs of blended lespakketten leidt samenwerking vaak tot winst op vele vlakken. 

  1. Zet in op peer-tutoring

Zet je toekomstige leerkrachten in: dat zijn je huidige leerlingen. Doe een oproep bij oudere leerlingen met de vraag wie van hen het ziet zitten om de rol van tutor op te nemen. Zij krijgen mee de verantwoordelijkheid om bij zelfstandig werk jongere leerlingen te ondersteunen, of een kleiner groepje leerlingen wegwijs te maken in leerstof die ze zelf goed beheersen. 

Laat hen hier niet zomaar op los, bereid hen goed voor en screen de kandidaten vakinhoudelijk en didactisch. 

  1. Benut je netwerk

Voor bovenstaande ingreep kan je uiteraard ook een beroep doen op een veel breder netwerk aan ouders, collega’s op pensioen en stagiair(e)s die misschien bereid zijn om extra uren te presteren op school. 

  1. Maak glijdende lessenroosters. 

Bovenstaande werkt vaak nog beter wanneer niet alle leerlingen op hetzelfde moment les hebben. Zo kan je bepaalde groepen vroeger en andere later laten starten. Leerkrachten kunnen hierdoor ook extra ingezet worden om voor de groep te staan. Ga hierover wel in overleg met de participatie-organen op je school. 

Onze vrije woensdagnamiddag is wettelijk verankerd. Op dat moment kan je leerlingen niet verplichten om deel te nemen aan lessen. 

Belangrijke vragen om je te stellen voor je hiermee aan de slag gaat. 

Ga niet halsoverkop te werk. Beter een week extra voorbereidingstijd nemen en met een steviger plan van start gaan, dan met half werk en volledige chaos te beginnen. Volgende vragen kunnen daarbij helpen:

  • Heb ik dit plan besproken met die mensen die nodig zijn om voldoende draagvlak te creëren? 
  • Wat zouden de grootste critici denken van dit plan? Hou zouden we daarop reageren? 
  • Is dit plan haalbaar voor ons publiek? Hoe bereiden we de leerlingen zelf hierop voor? 
  • Bij wie kunnen leerkrachten terecht voor ondersteuning bij de uitrol van dit plan? 
  • Hebben we een duidelijk plan om hierover te communiceren? Welke kritische vragen kunnen er komen? Wat leren we van deze vragen? Wat is ons antwoord daarop? 
  • Wat overtuigt ons dat dit plan financieel, organisatorisch en personeelsmatig haalbaar is? 
  • Wanneer evalueren we een eerste keer? Waar willen we dan staan? Welke zijn onze evaluatiecriteria? Hoe zullen we de evaluatie inrichten? Hoe betrekken we de betrokken partijen hierbij? 

Jan Royackers


Bij Schoolmakers zijn we vaak klankbord van directies die klankbord vragen, langdurig ondersteund willen worden, gecoacht willen worden of met hun team een nieuwe weg willen inslaan. Benieuwd wat we voor jou kunnen betekenen? Contacteer ons op info@schoolmakers.be.

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten, publicaties en verhalen?

Schrijf je in op onze nieuwsbrief

Schoolmakers begeleidt leer- en veranderprocessen in scholen, van kleuter- tot volwassenenonderwijs. Wij werken nauw samen met raden van bestuur, directies, leerkrachten, leerlingen, oudercomités, pedagogisch begeleiders, ... Wij leveren maatwerk.

Volg ons op Twitter @Schoolmakers
Twitter feed is op dit moment niet beschikbaar.
Schoolmakers op Facebook Schoolmakers op Youtube
Schoolmakers CV, Dorpsstraat 1, BE-3020 Winksele - info@schoolmakers.be © 2024 Schoolmakers - Disclaimer & Privacy - Verkoopsvoorwaarden

Website door rubenvaes.be