Curriculumontwikkeling #2 – Stijn Dhert over de lerarenopleiding

25 september 2018

Bouwen aan de kwaliteit van een opleiding. Dat is waar curriculumontwikkeling om draait. In een nieuwe artikelreeks interviewt Schoolmaker Saskia Vandeputte vijf collega’s die scholen ondersteunen bij het (her)ontwerpen van onderwijsprogramma’s en opleidingsconcepten.

Tweede in deze reeks is Stijn Dhert. “Ik ben lerarenopleider”, dat antwoordt Stijn als mensen vragen wat hij doet. Stijn is pedagoog en was decaan aan de lerarenopleiding van Groep T, directeur onderwijs bij UC Leuven-Limburg, coach & supporter bij Thomas More in Turnhout en nog steeds lerarenopleider aan de KU Leuven. Hij coördineert ook de Vlaamse UNESCO Commissie én is kersvers Schoolmaker.

Zo’n pak ervaring, dat vraagt om een goed gesprek. Over wat een goede lerarenopleiding is, de vele verwachtingen aan het adres van lerarenopleiders, en hoe die waar te maken. En over de weg naar een nieuwe opleiding in Turnhout, waar studenten samen leraren met LEFV worden.

Hier kan je de volledige podcast beluisteren. Het artikel hieronder vat de antwoorden samen.

Saskia: “Een goede lerarenopleiding, wat is dat?”

Stijn: “Er is geen universele definitie van een goede lerarenopleiding omdat die is ingebed in een regio, in een cultuur, een traditie.

Een goede lerarenopleiding is altijd ‘in verbinding’ met bepaalde doelen, met beleid, met het onderwijslandschap waarin of waarvoor de leraren worden opgeleid.

Er zijn wel elementen die kunnen leiden tot een schets van wat een goede lerarenopleiding zou kunnen zijn:

1. De focus op leren.Een goede lerarenopleiding leert toekomstige leraren hoe ze lerenden op de beste manier tot leren kunnen brengen. Een focus op leren dus. Niet zozeer op het leren van de leraar, dan wel op het leren van de lerenden in het kleuter-, lager, secundair en hoger onderwijs. Want dat is zijn taak. Dat is de grote uitdaging van de lerarenopleiding. Onderwijzers onderwijzen hoe ze kunnen onderwijzen. In die zin heeft elke lerarenopleiding een soort kwadraatsfunctie.
2. Het besef dat de antwoorden die de lerarenopleiding geeft, mogelijke en meestal tijdelijke antwoorden zijn. Een goede lerarenopleiding blijft op zoek gaan naar mogelijk betere antwoorden, naar invalshoeken die de mogelijke antwoorden versterken of net kunnen uitdagen. Blijf je eigen lerarenopleiding altijd in vraag stellen.
3. De complexiteit van het leren niet reduceren. Bij een goede lerarenopleiding zie je in de visie dat de opleiding de complexiteit van het lerarenberoep ten volle omarmt. Je kan die visie in de praktijk brengen door toekomstige leraars snel te confronteren met het werkveld. Door hen vanaf het begin au sérieux te nemen. Hen te bevragen op hun idealen, hun ambities, hun dromen. Iedereen start aan zo’n opleiding met beelden over wat goed onderwijs. Laat ons met die beelden aan de slag gaan.”

Saskia: “Wat mag er niet ontbreken in een lerarenopleiding?”

Stijn: “De aandacht voor onzekerheid. De aandacht voor de twijfel, voor die dingen die niet geweten zijn. Hoe je anders kan denken over diversiteit, over de wereld, over samenleven, dat is fundamenteel voor de lerarenopleiding. Intuïtief denk je dat onderwijs vooral antwoorden geeft, dat onderwijs vooral vragen oplost.

Je weet iets niet, je krijgt onderwijs en je weet het wel. Klaar. Ik denk dat het zo niet werkt.

We weten al veel, maar nog niet alles. Ik denk dat onderwijs niet alleen gaat over wat zeker is, maar dat het nog meer gaat over onzekerheid. Hoe we het paradigma kunnen shiften van ‘omgaan met alles wat zeker is’ naar ‘omgaan met wat nog niet (helemaal) zeker is, dat is één van de grootste uitdagingen. Het blijvend in vraag stellen, onderzoeken en nieuwsgierig zijn. En je daar comfortabel bij voelen, bij die onzekerheid. Dat is héél belangrijk in de lerarenopleiding.” 

Saskia: “De verwachtingen aan het adres van lerarenopleiders zijn best groot. Bijna iedereen heeft een idee van hoe het onderwijs en dus bijgevolg een lerarenopleiding eruit moet zien. Wat moeten we met al die verwachtingen?”

Stijn: “Ik denk dat wij ons als lerarenopleiders moeten openstellen voor die verwachtingen. Dat betekent ook  durven zeggen dat de actualiteit, de samenleving, het onderzoek én de praktijk mee de sturende elementen voor de inhoud van de lerarenopleiding.”

Saskia: “De vraag rond verwachtingen, draait ook om kwaliteit. Van lerarenopleiders en van student-leraren. Hoe kijk jij daar naar?”

Stijn “In het publieke debat gaat het vaak over wat een leraar weet of wat hij niet weet. Die stevige kennisbasis is belangrijk. Maar kwaliteit is zoveel meer dan dat: vakdidactiek, organisatie, sociale vaardigheden, een openheid naar de wereld toe,…da’s allemaal van belang in functie van het leren van de lerenden. Als het enkel om het vakinhoudelijke zou gaan, dan zou per definitie elke master geschiedenis beter geschiedenis geven aan om het even welk kind in om het even welke setting dan aan bachelor geschiedenis of leraar lager onderwijs. Dat is niet zo. Leraar zijn is een complex beroep. Iedereen die hét antwoord heeft en praat over dé kwaliteit, wantrouw ik een beetje.”

Saskia: “Nu we het over kwaliteit hebben. Hoe goed zijn we bezig in onze Vlaamse lerarenopleidingen?”

Stijn: “De basiscompetenties voor de leraar – uit de jaren ‘90- hebben zeker hun verdienste, zolang ze niet doorschieten als afvinklijstjes. Het talentdenken biedt een goed tegengewicht. Al heeft ook dat valkuilen.

Een volgende stap die ik zie, is het werken met kernpraktijken. Dat zijn handelingen die een leerkracht vaak uitvoert, die je kan aanleren en de complexiteit van het beroep omvatten.

Het voorbereiden van leeractiviteiten, bijvoorbeeld. Zo focus je op wat de leraar doet in functie van het leren.”

Saskia: “Als ik mij verplaats in het perspectief van een student, dan mis ik soms het geheel, het overzicht. Wat helpt in een lerarenopleiding om de samenhang zichtbaar te maken?”

Stijn: “Wat daarin belangrijk is, is het verhaal dat je te vertellen hebt als lerarenopleiding. Waar staan we voor? Aan die walk the talk heb ik in verschillende lerarenopleidingen mogen bijdragen:

• bij Groep T de ondernemende, creatieve en veranderingsbekwame leerkracht.
• bij UCLeuven-Limburg ‘leraars die bewegen’.
• bij Thomas More Turnhout de leraar met LEFV die doet leren.
• bij de KULeuven de bevlogen leraar.  

Dat zijn allemaal concepten waarover we kunnen vertellen.

Dan moet je de durf en moed hebben om als opleiders een nieuw huis te bouwen dat duidelijk maakt dat wij toewerken naar DIE leraar. Dat nieuwe huis is nodig, anders zijn het koterijen. Een aanbouw waarin je – zeker als student – verloren loopt.”

Van de metafoor naar de realiteit. In de kader hieronder lees je hoe Stijn samen met de collega’s van Thomas More, lerarenopleiding lager onderwijs, Campus Turnhout zo’n ‘nieuw huis’ heeft gebouwd. Een opleidingsconcept met als slogan: leraar worden, dat doe je samen.

---

Casus Thomas More, lerarenopleiding lager onderwijs, campus Turnhout

We willen anders, een nieuw verhaal. Kan jij ons ondersteunen? Dat was de vraag van de collega’s in Turnhout aan Stijn.

“Het was voor mij cruciaal dat het een gedragen verhaal zou worden. De timing was secundair, de gedragenheid prioritair. En toch wilden we het op een jaar rond hebben. In eerste instantie ben ik gaan praten met verschillende mensen, van unitmanager en studenten tot ‘de  stad’ en plaatselijke scholen. Ik merkte meteen een heel grote verbondenheid. Een hecht docententeam, verbondenheid met de studenten én met de plaatselijke scholen en de stad. Chemie! Daarnaast ook de uitdaging om positief om te gaan met de toenemende diversiteit in Turnhout. Constructiviteit was een derde speerpunt: positieve verhalen vertellen over onderwijs, tegen al het geschreeuw en de verzuring in. Die drie speerpunten werden doelen voor het nieuw opleidingsconcept. En de weg die we afleggen, moet in lijn zijn met die speerpunten. ”

“We organiseerden een onderwijs-summit met 160 mensen: studenten, docenten van andere opleidingen, dienst onderwijs, lagere scholen, dienst inburgering,…. Geef eens een voorbeeld van goed onderwijs van de laatste drie maanden. Zo begonnen we. We eindigden met heel duidelijke prototypes van wat de lerarenopleiding moet doen – op één dag tijd. Uit dat geheel hebben we dan een aantal ontwerpprincipes gedistilleerd. Alles wat we vanaf dat moment ontwierpen, moest aan die principes beantwoorden. Bijvoorbeeld: we sturen op het wat, niet op het hoe. Of: open, open, open moet het zijn. Of nog: écht samen onderwijs maken.“

“Een kleiner team ging hier verder mee aan de slag: wat betekent dit nu voor het curriculum? Trial en error, tot we tot een model kwamen dat werkte. Een model waarin alle docenten en alle studenten gaan team-teachen. We werken in modules van zes weken. Met eerst een kick-in periode om een gemeenschappelijke beginsituatie te creëren. De focus ligt in elke module op de driehoek: vakinhoudelijk – vakdidactisch – pedagogisch. En bij elke module hoort een challenge. Bijvoorbeeld een digizine maken.”

“De Pano-reportage ‘Het basisonderwijs kraakt’, die bracht voor ons een doorbraak op een erg lastig moment. Daarvoor doen we het! Dat was de teneur. Want ja, zo’n proces is pittig. Af en toe heb je de leider nodig die knopen doorhakt. Mensen goed informeren, ook dat is cruciaal.”

“Verbind, enthousiasmeer, maak een verhaal, illustreer dat verhaal met concrete voorbeelden, breng mensen samen, laat ze praten over waar ze van dromen. Dat alles helpt.”

Benieuwd? Neem hier een kijkje naar de lerarenopleiding waar je samen leraar wordt!

---

Op zoek naar begeleiding bij de doorstart naar een vernieuwd opleidingsconcept voor jouw (hoge)school, centrum, universiteit? Mail dan naar saskia@schoolmakers.be

Saskia Vandeputte