[Hoe werkt dat?] Organisatieontwikkeling in het onderwijs

13 april 2018

Hoe komen we tot een fusie van scholen/organisaties? Hoe creëer ik een draagvlak voor nieuwe initiatieven? Hoe komen we tot een schoolbeleidsplan dat alle belangrijke facetten omvat? ….

Met deze en vele andere vragen komt een schooldirectie wel eens in aanraking. Vragen die te maken hebben met grondige veranderprocessen in een school. Bij Schoolmakers hebben we heel wat expertise in deze zaken. We werken volgens een cocreatieve aanpak, hebben voeling met tijd en hebben oog voor het bredere plaatje. Maar hoe gaat zo’n proces nu concreet in z’n werk? We bespreken enkele stappen naar aanleiding van een recente begeleiding die we deden voor het Netwerk Basiseducatie.

Focus op inhoud, niet op praktische zaken

De 13 Centra voor Basiseducatie wilden uitgroeien naar één grote netwerkorganisatie. Niet alleen omwille van logistieke en financiële redenen, maar ook omdat er inhoudelijk vaak dubbel werk werd gedaan. Kortom: slagkracht verhogen in functie van een krachtig agogisch project voor de cursisten was het finale doel. Dit wilde ze realiseren door vanuit het hart van de organisatie zowel praktisch als inhoudelijk ondersteunend en coördinerend te werken naar de centra toe. Dat zou wel wat engagement van de 13 gemotiveerde centrumdirecteurs en hun besturen vragen en ging ook samen met het afstaan van een stukje autonomie. Een draagvlak creëren in de verschillende centra was dus een must.

Organisatieontwikkeling in het onderwijs staat vaak in het teken van schaalvergroting en optimalisatie. Het gebeurt dan vaak dat er vooral gekeken wordt naar de harde, organisatorische zaken (zoals financiën, gebouwen en functies) en dat het onderwijsproces zelf en het relationele uit het oog wordt verloren. Terwijl net dat onderwijsproces en de relaties tussen mensen richtinggevend zijn voor de rest van het proces. Focusgroepen en gesprekken met partnerorganisaties waarbij we met een externe blik naar de sector, trends en ontwikkelingen kijken, helpen hierbij.

Formuleer een basisvraag

We vertrokken met bijna de hele groep op tweedaagse. Daar dachten we samen na over hoe het Netwerk zich wil positioneren. Hoe maken we de organisatie ‘futureproof’?  We kanaliseerden alle input die we tot nu toe verzameld hadden, zowel intern als extern, en formuleerden één basisvraag: “Hoe kunnen we door onze onderlinge samenwerking te vergroten, als sector en als regionale centrar, meer slagkracht ontwikkelen, zodat we snel en accuraat met een gepast agogisch project kunnen inspelen op de uitdaging i.v.m. geletterdheid in een snel veranderende samenleving?”.

Het formuleren van deze basisvraag en gemeenschappelijke krachtlijnen voor het Netwerk Basiseducatie was een eerste gemeenschappelijk succes, waarbij alle neuzen in dezelfde richting stonden en van waaruit we verder konden werken aan een beleidsplan.

Creëer betrokkenheid

Op voorhand organiseerden we vijf regionale focusgroepen waar we samen met de lokale medewerkers van de centra nadachten over relevante trends en ontwikkelingen in de samenleving. We verzamelden nog meer input, zodat het beleidsplan een document kon worden dat reflecteerde wat ze samen al bedacht hadden. Bovendien zorgde dit leerproces op zichzelf al voor een cultuurverandering. Stap voor stap kwamen we naar meer besluiten, van het formuleren van een missie en een visie tot het volledige beleidsplan op het einde van het traject. Het allereerste inhoudelijke beleidsplan op sectorniveau trouwens. Iets waar de Federatie Centra voor Basiseducatie trots op mag zijn.

Vertrouw het proces

Het is als school of organisatie niet altijd gemakkelijk om het einddoel te zien, om los te laten en te vertrouwen op het proces. Als procesbegeleider voel je dat er soms getwijfeld wordt aan bepaalde stappen en het geeft daarom des te meer voldoening als er achteraf wordt toegegeven dat ze blij zijn dat ze het gedurfd hebben. Sommige stappen lijken op het moment zelf immers niet altijd essentieel. Maar ze zijn het wel, omdat ze het draagvlak creëren dat je als organisatie nodig hebt om je verandering te doen slagen. Het doet me als procesbegeleider erg veel plezier om te zien dat deze organisatie het nog steeds zo goed doet en dat de verandering structureel en duurzaam wordt ingebed.

Dit vond de Federatie Centra voor Basiseducatie vzw er zelf van.

Steven Van den Eynde, afgevaardigd bestuurder:

“Vooraleer we bij Schoolmakers terecht kwamen, was ik al bij enkele proffen langs geweest om ons te helpen bij dit proces. Maar die konden ons enkel een theoretisch kader geven. Toen ik een presentatie van Bert Smits bijwoonde in Winksele, wist ik dat hij ons de methodologische ondersteuning kon geven die we nodig hadden.

In ons verhaal was de insteek van het impactdenken een echte meerwaarde. Steeds terugkerend naar de waarom-vraag: waarom doen we deze dingen, voor wie?  Welke organisatiestructuur hebben we nodig om onze kernprocessen vlot te laten verlopen? Schoolmakers gaf ons de handvaten die we nodig hadden om dit veranderingsproces op te starten.

We zijn erg tevreden met waar we geland zijn. Onderweg heeft Bert ook nog hard gewerkt om alle neuzen in dezelfde richting te krijgen, om via die cocreatie het beleidsplan tot stand te brengen. Dat participatieve proces bleek heel belangrijk.

Ons einde van het proces met Schoolmakers is nog maar de start van onze nieuwe Netwerkorganisatie. We hebben een goede ‘fond’ gelegd, aan ons nu om ook de rest waar te maken.”

Het nieuwe inhoudelijke beleidsplan van het Netwerk Educatie kan je hier bekijken. Wil je zelf als school of organisatie ook aan de slag met één van onze procesbegeleiders? Laat iets weten en we nemen snel en vrijblijvend met je contact op.

Bert Smits

Bert@schoolmakers.be