[Leiding geven aan verandering] Hoe overbrug je de informatiekloof?

21 mei 2018

In ons begeleidingswerk merken we regelmatig op dat er een informatiekloof ontstaat tussen de schoolleider (directie, beleidsteam) en het schoolteam (lerarengroep)  tijdens een veranderingsproces. Een informatiekloof is het verschil in kennis, kunde, expertise, ervaringen en inzichten waarover mensen beschikken. Zo’n kloof ontstaat door verschillende redenen.

Als schoolleider heb je makkelijker en sneller toegang tot meer en andere informatie en inzichten. Door jouw functie, kom je sneller terecht op vormingen, overleg- en netwerkmomenten waar je kennis vergaart. Terwijl je collega’s voor de klas staan, zit jij op een vergadering waar beleid wordt uitgestippeld, strategieën worden toegelicht en (lastige) knopen worden doorgehakt. Zo verwerf je een helikopterperspectief op wat er speelt binnen én buiten de school, nu en in de (nabije) toekomst. Bovendien krijg je als schoolleider ook te maken met alle verwachtingen die samenhangen met je functie. Niet alleen verwachten ouders en leerkrachten dat ‘de directeur mee is en veel – zoniet alles – weet’. Waarschijnlijk verwacht je dit ook van jezelf, want: “als  ik al niet mee ben, wie zal ‘het’ dan waarmaken op school?”

Aan welke informatiekloven kan je je als schoolleider verwachten en wat kan je eraan doen? Wij verdelen ze onder in vier soorten.

1. Informatiekloof rond pedagogische ontwikkelingen

Als schoolleider sta je intens in contact met collega’s van andere scholen, je schoolbestuur,  je onderwijsnet, …. Je krijgt zowat alle nieuwsbrieven in je mailbox en kent als eerste de nieuwe pedagogische ontwikkelingen en richtlijnen. Zowel de vele contacten als de vele informatiebronnen, helpen je om vlot inzichten te verwerven en visie te vormen. Denk aan thema’s als het M-decreet of de brede eerste graad, aan breed evalueren of differentiatie, aan John Hattie, enzovoort. Bovendien is de kans groot dat jij net directeur geworden bent om pedagogisch leiderschap op jou te nemen en een pedagogische visie schoolbreed waar te maken. Zeker als je een gedreven directeur bent, zoek je manieren om je expertise steeds verder te verdiepen. Wat uiteraard erg sterk is, maar ook als effect heeft dat je de kloof vergroot met collega’s die minder (bewust) mee zijn met pedagogische ontwikkelingen.

Hoe verklein ik deze kloof?

Begin met de belangrijkste stap: (h)erken de informatiekloof, zonder ze te problematiseren. Toon begrip voor de veelheid aan informatie die collega’s moeten verwerken tussen de lijnen van het lesgeven door.

Dicht waar mogelijk en nuttig de informatiekloof. Spreek uit wat je minimaal van collega’s verwacht. Waarover moet iedereen mee zijn? Filter op wat voor jouw school het meest van belang is. Ga na hoe je de informatiestroom zo behapbaar, eenduidig en efficiënt mogelijk maakt. Delegeer taken of deel verantwoordelijkheden. Wie volgt welke thema’s op? Benut de ambities van die collega’s die goesting hebben in ‘meer’. Zo kunnen ook zij expert worden. Daag hen uit om visie mee te ontwikkelen, voorstellen te formuleren, projecten op te zetten. Stop zelf eerder te vroeg dan te laat met naar bepaalde bijscholingen of overlegmomenten te gaan. Kan je samen gaan of collega’s afvaardigen? Maak als directeur het kader en de richting helder en laat collega’s dan ervaringen delen en in dialoog gaan. Zo kan je doe-het-zelven op de pedagogische studiedag.

Wees tegelijk ook poortwachter: laat niet elke nieuwe trend, onderwijsgoeroe of innovatieve aanpak jouw school inpalmen. Dat is vermoeiend en niet duurzaam.

En tot slot: waardeer elke vorm van expertise voor wat ze is: knowhow van de nieuweling of de ancien, kennis gestoeld op ervaring of op boekenwijsheid, wetenschappelijk onderbouwd of gebaseerd op trial and error.

2. Informatiekloof over veranderprocessen

Het duidelijkste bewijs, jij leest deze blog(reeks), dus je bent bezig met hoe je verandering waarmaakt op school. Door je positie als schoolleider voel je de urgentie om te veranderen, om op zoek te gaan naar handvaten over hoe je verandering realiseert. Jij bent in je school die op zoek gaat naar antwoorden op vragen als: hoe krijg ik mijn team mee? Hoe kijken zij naar verandering?  Welke rollen neem ik als schoolleider op tijdens de verandering? Ook hierin verwerf je expertise die jou een zekere voorsprong geeft.

Hoe verklein ik deze kloof?  

Stel een regiegroep samen. Dat is bijna altijd het eerste advies dat wij als Schoolmakers geven. Een regiegroep bestaat uit een aantal mensen die interesse en/of expertise hebben voor het veranderingsproces. In zo’n groep kunnen collega’s het veranderproces mee uittekenen. Dat vergroot het eigenaarschap van het schoolteam over de veranderkwestie. En het biedt kansen om al doende te leren over wat werkt om verandering effectief waar te maken.

Verder helpt – uiteraard – transparante, heldere en regelmatige communicatie over het proces. Benoem de stappen die je zet, en waarom je ze zet. Zo wordt een veranderproces ook echt een leerproces voor de betrokkenen.

3. Informatiekloof over de school als organisatie

Als directeur heb je een vrij volledig en genuanceerd zicht op je school als gehele organisatie. Waar is iedereen mee bezig? Hoe loopt het met die collega(groep)? Waar worden welke beslissingen genomen? Hoe komt het lessenrooster tot stand? Wat zijn de verzuchtingen van de schoolraad? Je hebt helikopterzicht en je weet ook wat er in de toekomst staat te gebeuren. Je weet hoe de delen zich tegenover elkaar verhouden en wat diverse belangen zijn van partijen binnen en rond de school. Leerkrachten hebben een meer fragmentarisch beeld, en veel minder inkijk in wat er achter de schermen gaande is. Dat kan het moeilijker maken om bepaalde redeneringen, beslissingen of strategieën te doorgronden.

Hoe verklein ik deze kloof?

Geef collega’s de juiste informatie, breng hen The Bigger Picture, op het juiste moment en in kleine beetjes, vanuit wat er toe doet voor de collega’s.

Denk na over wie je wanneer en waarbij kan betrekken. Welke rollen, taken of mandaten kan je uitbesteden aan collega’s? Net omdat ze collega’s helpen om zich te verbinden op de school als gehele organisatie. Wie zich uitgenodigd en gewaardeerd voelt, levert vaak met plezier zijn bijdrage tot het geheel.

Combineer jouw overzichtsblik met de ervaringsdeskundigheid van je collega-leerkrachten. Jij ziet verbanden, grote lijnen en verschillende perspectieven . Zij kennen hun werkvloer, en wat daar leeft en werkt, door en door. Quasi elke verandering in een school heeft impact op het primair proces: het lesgeven. Net daarom is het must om de kijk van leerkrachten gericht en tijdig te verkennen.

4. Informatiekloof over gevoelige, persoonlijke zaken

Als directeur ben je naast een schoolleider ook soms een vertrouwenspersoon. Leerkrachten komen naar jou met persoonlijke verhalen. Ze vragen wat respijt, omdat ze net iemand verloren zijn of door een scheiding gaan. Of ze delen hun zorgen en lasten, over spanningen tussen collega’s of netelige situaties met leerlingen. Als schoolleider hou je tijdens een verandering – bewust of onbewust – rekening met deze informatie, maar je kan die informatie niet delen – zeker niet als de betrokkene jouw vertrouwelijkheid vraagt. Jij kent de puzzelstukken die grote impact kunnen hebben, maar je kan de puzzel niet altijd volledig kenbaar maken aan iedereen. Dat kan tot onbegrip leiden.

Hoe verklein ik deze kloof?

Geef aan dat er bepaalde persoonlijke zaken en menselijke aspecten spelen. Vraag vertrouwen om met behoeftes en verlangens van collega’s rekening te houden zonder het algemeen belang uit het oog te verliezen.

Wees zo diplomatisch en discreet als nodig, zo helder en zo eerlijk als mogelijk.

---

Conclusie:

Zo verklein je de informatiekloof tussen jou als schoolleider en je team – 5 aanbevelingen:

1. Wees mee. Voel wat er leeft. Ontwikkel visie. Denk strategisch. Ga op de juiste manier om met gevoelige informatie. De vele verwachtingen aan jouw adres, vergroten mee de kloof. Ga hier bewust mee om. Zonder te problematiseren.
2. Neem af en toe afstand en beluister collega’s. Welke blinde vlekken in het veranderproces maken zij zichtbaar? Welke informatie, inzichten, ervaringen, … hebben zij het nodig om zich te kunnen verbinden met de school als gehele organisatie?
3. Wees transparant, communiceer regelmatig en helder, dat is het halve werk. Benoem de stappen die je zet, verduidelijk het waarom van de keuzes die je maakt.
4. Combineer diverse expertises en perspectieven. Die én én zorgt voor nuance, volledigheid en duurzame oplossingen.
5. Gericht collega’s betrekken in een veranderproces vraagt tijd, moed en energie. Loslaten, in dialoog gaan, verantwoordelijkheid delen: het kan best confronterend of vertragend werken.  En toch blijft het één van de meest effectieve manieren om naar elkaar toe te groeien.

---

Saskia Vandeputte
Gedachten, vragen, ervaringen om te delen? Mail naar saskia@schoolmakers.be

Deze blog maakt deel uit van de Blogreeks: ‘Leiding geven aan verandering’

In deze blogreeks ‘Leidinggeven aan verandering’ gaan we dieper op verschillende soorten verandering, de verschillende fasen in een veranderingstraject en hoe je je team meekrijgt, de kracht van falen… Suggesties voor thema’s over verandering die jullie door ons besproken willen zien, mag je doorsturen naar yves@schoolmakers.be.