Als vorming het antwoord is, wat is dan de vraag ?

16 mei 2022

Hoewel Schoolmakers geen klassieke nascholingsorganisatie is, krijgen we regelmatig de vraag om vorming te geven. Denk aan een interactieve lezing over effectief leiderschap , een training rond verbindende communicatie of een workshop over differentiatie. Even voor alle duidelijkheid: die vraag is heel goed te begrijpen. Scholen zoeken terecht manieren om zich door externen te laten inspireren en te ondersteunen. Toch is er altijd een vraag achter de vraag: als vorming het antwoord is, wat is dan de vraag? Dat is een vraag om even te laten sudderen 😉

Op zoek gaan naar je eigenlijke ondersteuningsvraag als (hoge)school of scholengroep, is een hele kunst. Het vraagt dat je open, eerlijk en met de nodige expertise je issue op de dissectietafel legt. Of het nu gaat om evaluatiebeleid, een fusieproces, het herontwerp van een curriculum, een nieuwe school of een boost voor het directieteam: elk issue heeft een achterkant, of een onderkant, zo je wil.

Om die achterkant te onderzoeken, kan het meer dan handig zijn om beroep te doen op een externe partij. Hopelijk werkt die partij dan op maat (en niet alleen in theorie) en doet die een intake die naam waardig. In dat geval zal je uitgenodigd en uitgedaagd worden om de uitdaging waar je voor staat langs alle kanten te bekijken.

Toegegeven: niet elke kwestie die voorligt op een school of in een opleiding is rocketscience. En soms is het gewoon nodig om de complexiteit van een (strategisch) vraagstuk vooral behapbaar te maken. Zo blijf je er niet gewoon verlamd naar staren, maar kom je in beweging.

Wie om welke reden dan ook geen externe hulp inschakelt, is mogelijk al op weg geholpen met onderstaande vragen om de vraag achter de vraag te achterhalen. Het is een kleine greep uit het soort intakevragen dat we als Schoolmakers stellen.

Welke beweging wil je maken?

Als je van A naar B wilt, wat is dan B? Enkele summiere voorbeelden:

• Bv. “We willen meer leerlinggericht evalueren, met als kern dat leerlingen zich meer met zichzelf (en met de norm) dan met anderen vergelijken”, “We willen één school zijn, eerder dan ons per graad te organiseren”, “We willen de beweging maken naar evidence-informed lesgeven”,…

• Stel dat B gerealiseerd is. Wat is er dan anders dan nu? Qua resultaat dat er ligt (output) en qua effect dat voelbaar is (output)?

• Waaraan merken leerlingen, ouders, collega’s, externen, … het verschil?

• Wat verloopt er al op de B-manier? Wat maakt dat dat werkt? Hoe kan je dat verspreiden? En hoe kan je het borgen?

• Wat maakt dat nog niet alles op de B-manier verloopt?

• Welk voordeel hebben mensen bij de A-manier (hierdoor komen mensen niet in beweging richting B)? En welk mogelijk voordeel bij de B-manier?

• Welke hindernissen zijn er op weg naar de B-manier?

Wat is het eerste kleine stapje ‘nog meer richting B’ dat je al kan zetten?

• Hoe zet je dat ‘op een B manier’? Uit de voorbeelden hierboven: aan een leerlinggerichte evaluatie werk je door feedback aan leerlingen te vragen; bouwen aan één school doe je door een schoolbrede regiegroep samen te stellen en wie (meer) evidence-informed wilt lesgeven, kan zich voor dat veranderproces best laten leiden door hoe zo’n veranderproces volgens de wetenschap werkt. Congruent zijn, dus.

Om die beweging richting B te maken: wie gaat iets anders (meer, minder) moeten doen?

• Wat zijn hun drijfveren om de dingen anders te doen? Wat zijn hun angsten en zorgen? En hun wensen en dromen?

• Wat zijn hun behoeften? Waar hebben ze nood aan?

• Hoe betrek je deze mensen (liefst van bij de start)?

Wie zichzelf deze vragen stelt en ze gedegen beantwoordt, komt in vele gevallen ergens anders uit dan bij een one shot nascholing. Bij een doe-het-zelf pedagogische studiedag bijvoorbeeld, of bij een verandertraject met een regiegroep, het organiseren van een world café waarbij je naar noden peilt of het opzetten van een project rond de digitale scan of de quickscan effectief schoolleiderschap. Dat zijn maar enkele opties.

Ja maar, … “De mogelijkheden voor professionalisering zijn in onderwijs toch beperkt?!” , hoor ik je denken. Ja en nee. Wij zien bij Schoolmakers veel scholen inventief en effectief omgaan met het budget, de tijd en de ruimte die ze ter beschikking hebben (of maken!) om een lerende organisatie te zijn, of te worden. Ook daar begint het bij de vraag achter de vraag. Niet ‘Wat willen we leren?’ maar ‘Hoe willen we lerend zijn?’.