Duaal in een dozijn #1 – nut en verschil met klassiek onderwijs

13 januari 2020

Een dozijn blogs over duaal leren

Na enkele jaren van proeftuinen, schoot duaal leren dit schooljaar definitief uit de startblokken als de meest doorgedreven vorm van werkplekleren in het secundair onderwijs. Intussen lopen er ook proefprojecten in het hoger onderwijs en het volwassenenonderwijs en staat er ook in het Vlaamse regeerakkoord dat de komende jaren het aantal studierichtingen waarin duaal leren mogelijk is, nog zal worden uitgebreid. 

De ambities liggen hoog. We zien dan ook dat heel wat scholen op zoek zijn naar goede recepten om duaal leren tot een succes te maken. Er liggen immers nog heel wat uitdagingen. Zo is voor heel veel betrokkenen (ouders, leerlingen, leerkrachten, bedrijven…) het statuut van duaal leren vaak nog onduidelijk. Mede daardoor krijgen scholen leerlingen nog niet altijd over de streep. Met weinig leerlingen is het nog uitdagender voor een school om binnen haar middelen ruimte te maken voor duaal leren: hoe organiseer je dat? Heel wat leerkrachten zijn ook nog zoekende in hoe ze zich (optimaal) kunnen organiseren op leerlingen die de helft van de tijd elders competenties aan het verwerven zijn. 

Op die uitdagingen biedt Schoolmakers inspirerende antwoorden, met onder andere Schoolsmakers in Gent en Hasselt en een blogreeks. Met in deze eerste blog een antwoord op twee fundamentele vragen: 

1. Wat is nu eigenlijk het verschil tussen duaal leren en deeltijds of klassiek voltijds onderwijs? 
2. Waarom willen we inzetten op duaal leren?

---

Voltijds, deeltijds of nog iets anders?

Duaal leren is geen deeltijds onderwijs. In de praktijk blijkt dat een moeilijk onderscheid voor alle betrokkenen – bedrijven, leerlingen, ouders én leerkrachten. Het grote verschil met deeltijds onderwijs? Het is voltijds onderwijs. Dat heeft belangrijke consequenties.

• In deeltijds onderwijs is het de bedoeling dat leerlingen ook werken. Maar vinden ze (voorlopig) geen werkplek, dan betekent dat niet dat ze uit het systeem van leren en werken worden gezet. Binnen duaal leren heb je 20 dagen de tijd om een arbeidsplaats te vinden. Is die er niet, dan ga je in principe weer naar het klassieke voltijds onderwijs.
• In deeltijds onderwijs hoef je niet per se iets te leren op je werkplek. Liefst wel, uiteraard. Maar als je gedurende heel je stageperiode dezelfde uitvoerende taak doet, is daar formeel niets op tegen. In duaal leren heeft het bedrijf de plicht om jou een bepaalde set competenties aan te reiken en die ook samen met de school te evalueren. 
• In deeltijds onderwijs hebben trajectbegeleiders contact met de werkplek en volgen ze het functioneren van een jongere daar op. Maar wat de werkplek niet doet, is oordelen over de onderwijsloopbaan van de leerling. In duaal leren evalueert de mentor op de werkplek competenties die de leerlingen moet behalen en heeft hij een stem in de klassenraad. 

Duaal leren is ook geen klassiek voltijds onderwijs. Het onderscheid daar is duidelijker: een leerling zit een deel van zijn tijd niet op de schoolbanken, maar op de werkplek. Dat stelt voltijdse scholen voor heel wat uitdagingen.

• Scholen moeten relaties uitbouwen met bedrijven. 
• Scholen moeten zich verdiepen in heel wat regelgeving rond werkplekleren. Wat als een leerling ziek is? Wat met vakantiedagen? 
• Scholen moeten de evaluatie van de leerling delen met een externe, terwijl de school wel verantwoordelijk is voor het afgeleverde studiebewijs. Dat vergt vertrouwen, een goede communicatie en een goed opvolgsysteem. 
• Leerkrachten krijgen plots leerlingen in de les die er een paar dagen niet zijn – vaak gemengd met leerlingen die wèl voltijds les volgen. In die paar dagen heeft elke leerlingen aan andere competenties gewerkt. Differentiatie 2.0, dus: differentiëren op tempo volstaat niet, leerlingen moeten ook gelijktijdig aan verschillende inhouden kunnen werken in de les. 

Duaal leren verschilt dus fundamenteel van zowel deeltijds onderwijs als van het klassieke voltijdse onderwijs. Dan is de vraag: wat is het nut en het belang van die bijkomende vorm van leren?

Waarom inzetten op duaal leren?

De bestaansredenen voor duaal leren zijn legio: versterken van de link tussen onderwijs en arbeidsmarkt, leerlingen gerichter en relevanter opleiden, schooluitval inperken… Vorig schooljaar somden we al eens 7 redenen op waarom duaal leren de toekomst is. Aanvullend op die zeven redenen gaan we hieronder dieper in het leereffect van duaal leren op elk van de actoren. 

Leerlingen leren 

Of duaal leren iets voor jou is, hangt af van je noden en interesses. Daarbij zijn specifieke aspecten van het duale systeem een meerwaarde voor veel leerlingen:

• Leerlingen leren in een authentieke context.
• Leerlingen leren op basis van een individueel opleidingsplan. Hun leerweg is dus per definitie maatwerk.
• Leerlingen werken ook aan arbeidsattitudes die de school enkel onrechtstreeks kan aanbrengen.

Leerkrachten leren

Door de uitwisseling met bedrijven komen leerkrachten meer in contact met de werkvloer. 

• Ze blijven op de hoogte van evoluties in het werkveld en houden hun lessen daardoor relevant. 
• Ze kunnen actuele, concrete, uit de praktijk gegrepen voorbeelden geven bij hun lessen. Authenticiteit troef. Dit is trouwens ook een meerwaarde voor klasgenoten van duale leerlingen.
• Bovendien hebben ze een sparringpartner van buiten de school met wie ze het leren van de leerling kunnen begeleiden. Delen om te vermenigvuldigen! 

Bedrijven leren

Duaal leren maakt niet enkel van de school een werkplek, maar maakt ook van een bedrijf een onderwijsplek. Duaal leren brengt met andere woorden een lerende cultuur binnen in bedrijven. 

• Er wordt ingezet op mentorschap: iemand in het bedrijf is opgeleid om (aspirant-)collega’s te coachen en bepaalde competenties bij te brengen.
• Opleiding wordt door meer bedrijven gezien als een hefboom in het recruteren én aan boord houden van goede werkkrachten.
• Die lerende cultuur stimuleert bedrijven om evoluties in hun werkveld op te volgen en te blijven innoveren.

Op al die manieren kan duaal leren een katalysator zijn voor levenslang en levensbreed leren.

Lien Peeters

Wil je je verder oriënteren op duaal leren? 

Goede startpunten met praktische informatie over de organisatie van duaal leren zijn:

https://www.duaalleren.vlaanderen/

https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/duaal-leren

https://www.syntravlaanderen.be/duaal-leren

Daarnaast kan je je natuurlijk verder verdiepen in duaal leren via Schoolmakers!

• Schrijf je in op onze nieuwsbrief duaal leren 

• Kom naar onze Schoolsmaker in Hasselt

• Hou via onze nieuwsbrief of website onze blogs in het oog. Dit voorjaar bloggen we bijna wekelijks over een bepaald aspect van duaal leren!

Wil je graag weten wat Schoolmakers concreet kan betekenen voor de implementatie van duaal leren op jouw school? Stuur een mailtje naar info@schoolmakers.be.