[MODERNISERING] Differentiëren dankzij Directe Instructie

12 mei 2019

Directe instructie. Sidder en beef. Doembeelden van klaslokalen waarin de leraar met harde hand de klas regeert en een lesuur lang aan het woord is duiken op.

Alle gekheid op een stokje. Dat is misschien directe instructie. Maar daarom geen Directe Instructie. Let op de hoofdletter. Directe Instructie – met hoofdletter – is een eigennaam. Een eigennaam die verwijst naar een duidelijk stappenplan, een lesmodel waarvan de positieve effecten op de leerwinst van je leerlingen uitvoerig beschreven zijn sinds de jaren ’60 van de vorige eeuw. Ze is niet zozeer nieuw en hip, die Directe instructie. Maar wel een parel waarvan we vergeten hoeveel glans ervan afstraalt.

Hoe tegenstrijdig het ook kan klinken, het stappenplan van Directe instructie biedt veel houvast om gestructureerd te gaan differentiëren. Directe Instructie is een duidelijk lesplan waarvan de effectiviteit zeer hoog ligt. De hoofdletter verwijst naar het unieke karakter van dit lesplan, en dus niet naar lessen waarin een leerkracht eindeloos vooraan staat te doceren zonder enige interactie. Integendeel. Een les Directe instructie is gericht op variatie en activering van je leerlingen. Maar je gaat wel pal in je rol als leerkracht staan: jij bent vakexpert, je houdt het overzicht en de teugels in handen. Je brengt de leerling naar meer kennis en kunde over de leerstof én over hun eigen functioneren.

Dit zijn de verschillende stappen van een les Directe instructie. Verrassend zijn ze niet. Maar een consequente toepassing ervan biedt herkenbaarheid en rust aan je leerlingen. Bovendien is dit een stappenplan waarin differentiatie perfect gedijt. Maar laat daarbij één ding heel duidelijk zijn. Differentiatie betekent niet automatisch dat al je leerlingen op eenzelfde moment allemaal aan andere opdrachten bezig zijn. Het betekent vooral dat je bewust rekening houdt met de verschillen tussen je leerlingen, daar consequent op inspeelt om elke leerling zoveel mogelijk te laten bijleren op een zo efficiënt mogelijke manier.

Twee zaken zijn cruciaal bij dit model:

In de eerste plaats is het belangrijk om veelvuldig te controleren of je leerlingen nog mee zijn met je instructie. Er zijn heel wat vormen van formatieve evaluatie die daartoe bijdragen:

• Werk met wisbordjes. Stel klassikaal een vraag en laat elke leerling het antwoord daarop noteren op een wisbordje, en dat daarna aan je tonen.
• Laat de leerlingen allemaal hun hand opsteken met een aantal vingers. 1 vinger betekent dat ze het niet goed begrepen hebben. 5 vingers betekent dat ze het helemaal begrepen hebben. Zo zie jij of het nodig is om extra instructie te geven of niet.
• Formatieve test. Laat de leerlingen alvast 1 oefening zelfstandig maken, toon de juiste oplossing en breng in kaart bij wie dat makkelijk ging en bij wie moeilijker. Op basis daarvan kan je gaan differentiëren.

Op de tweede plaats: wees expert. Als we als leraar ten volle in onze rol erkend willen worden, is het belangrijk dat we die ook ten volle opnemen. Deins er niet voor terug om je wijsheid te etaleren.

Als laatste nog dit: Directe Instructie is geen wondermiddel om eender welke inhoud aan te leren aan eender wie. Vooral voor het aanleren van de basis van vakken aan leerlingen op jongere leeftijd lijkt dit model zeer heilzaam. Hoe meer kennis jongeren verwerven, hoe sneller ze ook “hun weg kunnen vinden” in een bepaald vak en mogelijk ook zelfsturender worden. Al dient dat laatste ook weer expliciet te worden aangeleerd. Daarover lees je meer in deze blog.

Hoor je graag een van de grootmeester aan het woord over Directe (Expliciete) Instructie? Laat je leiden door John Hattie.

Jan Royackers

Interesse voor een adviesgesprek, lezing of workshop over dit thema? Contacteer ons op info@schoolmakers.be

---

Deze blogpost kadert in een blogreeks over de modernisering van het secundair onderwijs. Lees hieronder alle blogposts: 

• [MODERNISERING] Zelfsturing en de leerling
• [MODERNISERING] Differentiëren zodat verschillen kleiner worden
• [MODERNISERING] De Taxonomie van Bloom

---

Voor deze blog liet ik me rijkelijk inspireren door de volgende werken:

• Hollingsworth, J. & Ybarra, S. Expliciete Directe Instructie, Nederlandse vertaling en bewerking 2015: Marcel Schmeier, Uitgeverij Pica
• Muijs, R. D., & Reynolds, D. (2018). Effective teaching. Evidence and Practice. (4th ed.) London: Paul Chapman Publishing.