Offline thuiswerken met kleuters en lagere school kinderen

19 maart 2020

Hoe pak ik dat als ouder het beste aan? Speel en werk er SAMEN op los! 

Onderwijsactiviteiten worden opgeschort naar aanleiding van het COVID-19 virus. De meeste kinderen blijven thuis en als alternatief aanbod voor onderwijs zijn er digitale tools. Toch vroegen ook veel mensen hoe we aandacht kunnen hebben voor leerlingen die geen toegang hebben tot internet en/of ouders die de mogelijkheden niet hebben om zich hier een weg in te banen. 

De vraag is: hoe zorgen we ervoor dat IEDEREEN kan blijven leren? 

Waarom is blijven leren belangrijk? 

Hoe belangrijk is het dat leerlingen blijven leren? De huidige periode waarin onderwijsactiviteiten worden opgeschort, duurt enkele weken. Een schooljaar in België duurt ongeveer 9 maanden (alle vakanties er af getrokken): Dat is bijna 1/9de van de totale leertijd. Ouders vroegen zich op verschillende social media-kanalen af hoe ze dit kunnen organiseren.

In gezinnen waar een computer voorhanden is, kan die leertijd makkelijk opgevangen worden en zelfs dan duiken er praktische vragen op: we hebben één computer thuis en deze kunnen we niet in vier stukken delen. Maar wat met gezinnen waar men niet zomaar toegang heeft tot internet? Je zou kunnen zeggen dat iedereen tegenwoordig wel een smartphone heeft, maar hoe wenselijk is het dat dit als enige alternatief naar voren wordt geschoven? De essentie is dat opvoeding en onderwijs zich niet beperken tot enkel digitale oplossingen. Bovendien kunnen we niet verwachten dat ouders de rol van een leraar overnemen. Wel kunnen we mensen informeren over hoe je je kinderen zoveel mogelijk thuis kan laten leren in deze uitzonderlijke periode. 

Wat moeten kinderen leren?

  • In de eindtermen van de Vlaamse overheid staat meer dan enkel de harde cognitieve en inhoudelijk-theoretische vakken zoals ‘wiskunde’, ‘geschiedenis’ en ‘aardrijkskunde’. Op school wordt er ook aandacht geschonken aan vaardigheden als samen spelen, zorg dragen voor jezelf en anderen, durven kritisch zijn (bijvoorbeeld vragen stellen bij zaken die ons worden aangereikt en daarover praten), …
  • We kunnen op verschillende manieren leren. Vele dagdagelijkse activiteiten zijn goede leermomenten. Tijdens een kookactiviteit zijn we voortdurend aan het meten. We hoeven niet altijd de klemtoon te leggen op het ‘moeten’, dat voelt vaak als een verplichting. Het startpunt kan net iets heel leuk zijn, bijvoorbeeld samen koken, opruimen, kuisen, … tijdens een kookactiviteit wordt er heel veel gemeten: we hebben 3 eieren nodig, 300 gram bloem en 1dl melk. Terwijl jouw kind de mise-en-place klaarzet, kan jij instructies geven – je kan hierbij op een A4tje nog eens alle stappen opschrijven (of laat jouw kind zelf chef-kok spelen en alles klaarzetten). De kern zit hier in het tijd nemen voor dingen: ga niet te snel over van ‘we gaan een cake maken’ naar ‘en ‘nu gaat het in de oven’. Daartussen zitten veel mogelijkheden om een hele voormiddag te vullen en ook als de cake klaar is kunnen we samen de tafel zetten en versiering op de cake voorzien.
  • Ook beweging is dus belangrijk: ga naar buiten in het park, het bos… en speel mee! Zelfs als het regent, kunnen we nadenken over goede regenkledij en laarzen. #thereisnosuchthingasbadweather
    • TIP: als je jouw kinderen wil uitdagen, kan je bij het spel terloops nieuwe opdrachtjes geven waar ze opnieuw even zoet mee zijn: bij een tikspel kunnen ze elkaar enkel tikken op een bepaalde kleur: als dit zwart is kan dit bijvoorbeeld enkel op de zwarte schoenen. We kunnen variëren in kleur, maar ook met het aantal vingers waarmee we tikken. 
    • Als er andere kinderen in de buurt zijn, is het vooral belangrijk om goede afspraken te maken rond hygiëne en de aan te houden afstand. Dat kan aan de hand van een handige checklist die jullie zelf hebben gemaakt, of op basis van pictogrammen. Bijvoorbeeld voor de jongere kinderen (bron: www.thenounproject.com of www.sclera.be): 
  • Zelfstandig werken wordt in de klas ook aangemoedigd: dit kan perfect ook thuis: maak duidelijk wanneer je verwacht dat jouw kind(eren) alleen moeten werken/spelen. Dit kan aan de hand van een wekker – als het muziekje speelt/ de wekker gaat, hebben we pauze en eten we koek en drinken we melk. Als alternatief kan je gebruik maken van een zandloper: hoe jonger de kinderen, hoe korter de ‘werkmomentjes’ (zet streepjes op de zandloper). Heb je zelf geen zandloper? Kunnen we er zelf eentje maken? Laat je kinderen zelf dingen aanpakken! 

Zelfstandig werken gaat beter als ze weten wat ze allemaal kunnen doen: maak samen een lijstje van wat ze kunnen doen als ze klaar zijn met een opdracht. Een soort stappenplan of een to-do list. Niets is heerlijker dan taken kunnen afvinken. 

Hoe pak ik dat aan als ouder? Een stappenplan!

STAP 1: Verdeel taken en betrek iedereen bij gemeenschappelijke taken

Wie doet wat apart en samen? Ga met iedereen aan tafel zitten en breng in kaart wat er allemaal te gebeuren staat qua huishoudelijke taken en al dan niet eventueel huiswerk. Dit biedt mogelijkheden om taken te verdelen en hier als een team samen voor te zorgen: wie doet wat en wanneer? Dit kan op een papier neergeschreven worden dat dan vervolgens opgehangen wordt. 

TIP: Met iets oudere kinderen kan je samen aan tafel zitten terwijl jullie aan het werk zijn: dat kan motiverend werken: we zijn allemaal aan de slag!

Er zijn verschillende scenario’s waarin ouders/voogden zich kunnen bevinden. Hier zijn enkele praktische mogelijkheden: 

  • Beide ouders/voogden kunnen van thuis uit werken (al dan niet afwisselend)
    • Als één van jullie beiden thuis kan werken, denk dan even na over hoe je de taken verdeelt: Wissel leer- en werkmomenten (zie verder bij ‘daglijnen’) af: het ene moment kan bijvoorbeeld de ene ouder bij de kinderen blijven en ingaan op vragen, een activiteit begeleiden, samen dingen opzoeken…,  het andere moment kan de andere ouder bij de kinderen blijven terwijl ze net een uur goed heeft kunnen focussen.
  • Eén ouder/voogd werkt thuis (bijvoorbeeld alleenstaande mama/papa/voogd)
    • Hoe onderwijs ik mijn kind als ik alleen ben? Dit vraagt soms heel veel creativiteit. Voor iedereen is het belangrijk om ook af te wegen wat wel en niet kan. Soms is het gewoon niet haalbaar om voortdurend bezig te zijn met jouw kind als je moet werken of taken in het huishouden moet doen. Dan is het helemaal oké om de rust in het gezin voorop te stellen en een filmpje op te zetten. Daarnaast mogen kinderen zich wel eens vervelen.  
    • Tegelijk zijn er misschien ook mogelijkheden om jouw kind te betrekken bij jouw activiteiten. Ook hier geldt: hoe kunnen we de taken verdelen? Misschien mag jouw kind deze periode wel jouw persoonlijke helper zijn deze dagen? Zijn er kleine taakjes die moeten gebeuren? Wil het kind helpen nieten? Naast helpen kan het ook helpen om duidelijke afspraken te maken: zolang mama werkt kan ze geen vragen beantwoorden (of enkel dringende vragen: welke zijn dit dan). Ik zag een mooi voorbeeld van een leerkracht die zich terugtrok in de bureau en aan de deur een ‘ON AIR’ bord met rode lichtjes heeft gehangen. Dit vraagt soms loslaten en zorgen voor veiligheid en weten dat kinderen zichzelf kunnen bezighouden.

STAP 2: Concretiseer 

Een volgende stap is om na te denken over wat er in de week allemaal moet/kan gebeuren. Maak hiervoor een takenlijst: wat doen de ouders, wat doen de kinderen, wat doen we samen en wie doet dan wat? Visualiseer: voor jonge kinderen kan het helpen om te werken met foto’s, pictogrammen en symbolen. 

STAP 3: Maak een dag- en weeklijn

Dit kan een volwaardige activiteit zijn. Je kan verschillende A4tjes aan elkaar kleven en zo een overzicht maken van wat wanneer zal gebeuren. 

Concrete tips en schema’s 

Hoe maak ik deze stappen als ouder nu concreet? Hieronder geven we enkele tools mee die jullie kunnen gebruiken om bovenstaande stappen te vergemakkelijken. 

  • Kant en klare dag-lijnen en symbolen afdrukken: zie onder.
    • Het loont om een heldere dag(/week-)planning te hebben: het structureert de dag/week en maakt de tijd overzichtelijk. Kinderen weten duidelijker wat er precies van hen verwacht wordt.  
    • Variatie is troef! Vele kinderen vinden het fijn om af en toe te variëren. Ook op school wordt er gezocht naar een evenwichtig aanbod. In het algemeen geldt dat kinderen in het algemeen in de voormiddag na het ontbijt de meeste energie hebben om zich te concentreren. Bij de kleuters is dit het uitgelezen moment om ze te laten puzzelen bijvoorbeeld. 
    • Idealiter is er in elk dagdeel een bewegingsmomentje ingepland: dat kan een kort wandelingetje zijn, of een paar rondjes rond de tafel lopen op muziek – al springend, kruipend, enzovoort. 
    • Voorbeeld van een daglijn (knip, plak, teken, pas aan … dit kan een volwaardige en leuke activiteit zijn):
  • Kant- en klare dag-planning 
    • Overloop samen met je kind jouw voorgestelde tijdslijn
    • Je kan perfect het ritme van de school overnemen: wanneer hebben ze turnen? Kinderen weten dit vaak heel goed. Laat ze vertellen over hoe hun schoolweek er precies uitziet. Als er meerdere broertjes of zusjes zijn (van verschillende leeftijden) kan dit individueel gebeuren. Het kan een leuke opdracht zijn om na te denken over hoe je de dag-/weekplanning op elkaar kan afstemmen. Nemen we samen pauze? Of vinden we het prima om apart even te relaxen? 
    • Hoe kan je dit leuk vormgeven? Op een groot papier? Met stiften, glitters, stickers,.. 
    • Geef een duidelijk lijstje wat je van kinderen verwacht. Dat kan goed werken met pictogrammen (knip uit en plak). Hoe jonger de kinderen, hoe minder verschillende symbolen, hoe concreter de materialen. Werken met gebaren die de symbolen ondersteunen kan beter zijn. Het kan voldoende zijn om een leermoment te beperken tot ‘spelen’.Pictogrammen zijn gratis online te downloaden: zie https://thenounproject.com/  (Engelstalig maar speels en luchtige symbolen) of www.sclera.be (Nederlandstalig maar iets statiger). Heb je een computer ter beschikking met internet, dan kan je gebruik maken van een gratis programma waar je op maat dagplanningen kan maken: https://www.pictoselector.eu/nl/

En verder nog:

  • SHARING IS CARING 
    • Help je buren
      • Heb je zelf een printer? Misschien kan je eens vragen bij je buren (vanop een veilige afstand) en aanbieden dat je wil helpen met afdrukken als ze dat willen. Is er desnoods een mogelijkheid om het internet te delen? Heb je boeken/andere materialen die je tijdelijk kan ontlenen? Denk hierbij aan prentenboeken voor kleuters, ludieke woordenboeken voor iets oudere lagere schoolleerlingen, informatieve boeken van je eigen zoon/dochter, … 
      • Op volgende website vind je een verhaalje rond het virus in kindertaal uitgelegd (jammer genoeg niet in het Nederlands) https://www.mindheart.co/descargables
      • Deel deze blog met de leerkrachten van jouw kind, met andere ouders van klasgenootjes,..: 
      • Als je als leerkracht tijd over hebt kan je nadenken over welke extra oefeningen/taken/… je graag zou geven aan kinderen. Hou dit realistisch zodat kinderen tijd hebben om taken op te lossen. Het vraagt in eerste instantie wel wat aanpassing om op deze manier te werken. Naast het aanbieden van deze materialen op een online platform kunnen we overwegen wie er baat zou kunnen hebben bij een afgedrukte versie. Hier zijn al mooie voorbeelden rond ontwikkeld. Heb je zin om deze te delen? Dat kan als reply in de comments van deze blog. 
      • De kernvraag is wat we kunnen doen voor leerlingen die geen internet / pc hebben zodat ze wel opdrachten doorkrijgen. 
      • Als leerkracht heb je inzage in de adressen en telefoonnummers van leerlingen en/of ouders. Bel indien mogelijk de ouders op met de vraag hoe alles loopt en of alles duidelijk is qua opdrachten – zijn de leerlingen oud genoeg om ze zelf even te spreken? Op 1 dag kan je alle ouders even opbellen – kun je bellen met de schooltelefoon? Is er een mogelijkheid om dit bij leerlingen die dicht bij de school wonen in de brievenbus achter te laten of aan te bellen en kort even duidelijk maken wat er verwacht wordt?
      • Maak duidelijk tegen wanneer je zaken terug verwacht.
      • Zijn leerlingen en/of ouders de Nederlandse taal niet machtig, hoe kunnen we hier dan in ondersteunen? Zijn er meertalige ouders die tijd en zin hebben om de taakbeschrijving te vertalen? Misschien heb je hier al zicht op door eerdere gesprekken met de ouders, en heb je hen al betrokken bij vertalingen? Misschien zijn er ouders die zichzelf in het verleden al hebben aangeboden. 
      • Voor tips rond omgaan met talige diversiteit bij ouders kan je informatie vinden op de website van metrotaal http://www.metrotaal.be/bouwstenen/ouders
      • Verder zijn er op volgende website informatieposters te vinden over het coronavirus in verschillende talen: https://www.integratie-inburgering.be/corona-meertalige-info 
    • Bied materiaal aan: knutselmateriaal, basis schoolmateriaal (lat, schaar, potlood, balpen, papier,..). Een belangrijke kanttekening bij het aanbieden van materialen is dat je extra aandacht moet hebben voor hygiëne:
      • Op volgende website van het medisch centrum van huisartsen vind je informatie over het coronavirus, waaronder ook richtlijnen voor het delen van materialen en hoe lang een virus overleeft op materialen
      • Op basis van de informatie op deze website stellen we voor om: (1) als je iets afdrukt voor iemand anders, je eerst grondig je handen wast alvorens het materiaal aan te raken (2) materialen die we willen aanbieden een dag aan de kant te houden (bijvoorbeeld door het aan de inkom te laten liggen.

Nick Ferbuyt

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten, publicaties en verhalen?

Schrijf je in op onze nieuwsbrief