13 tips om je klas in te richten voor betere differentiatie

23 maart 2018

Schoolmaker en lager onderwijsexpert An Kennes helpt scholen op weg naar een prikkelarme en gezellige klasinrichting om zo beter te kunnen werken aan differentiatie*. Wat hebben we nodig in een klas om zoveel mogelijk aan de behoeftes van de kinderen te voldoen? Ze geeft hier graag haar 13 belangrijkste tips.

1. Verlucht

Als er één tip is die ik met stip op nummer één zou willen zetten, dan is het wel: verlucht je lokaal. Recent werd bekend dat de luchtkwaliteit in de meerderheid van de scholen zorgwekkend tot slecht is. Dit komt door de slechte luchtkwaliteit in onze straten, maar ook door een gebrek aan verluchting tussen de lessen door.

Zorg ook voor voldoende ruimte om jassen, boekentassen, sportzakken en (hand)schoenen op te bergen. Dit zorgt er voor dat de geuren die daarmee gepaard gaan, buiten je klas blijven.

2. Ruim op

Hoe vaak zie ik niet nog materiaal van een vorig schoolfeest of één of ander geschiedenisproject in de hoek van de klas staan? Heb je het niet meer nodig? Geef het mee met de kinderen, gooi het weg of berg het op.

Als leerkracht verliezen we veel tijd door de chaos die we zelf creëren. Richt je klas goed in en win tijd. Niet alleen letterlijk, ook op het vlak van concentratie.

Visuele overprikkeling komt vaak voor. Denk na over wat je aan de muren hangt. Wat is het nut ervan? Is het duidelijk en gestructureerd genoeg? Weten kinderen waar ze het papier kunnen vinden en waar de potloden?  Als je werkjes aan de muur hangt, zorg er dan voor dat de kinderen er mee inspraak over hebben. De ene leerling wil zijn knutselwerkje tonen, de andere zijn tekening. Alles van iedereen tonen moet niet. Less is more hier.

Geef elke vak een andere kleur, zowel mappen als het kaften van boeken. Idealiter doe je dit doorheen de hele school met dezelfde kleuren. Dat zorgt voor herkenbaarheid bij diegenen die het nodig hebben.

3. Plaatsing van banken en stoelen

Kijk goed waar je natuurlijk lichtinval hebt en probeer daar rekening mee te houden als je je banken plaatst. Onderzoek toont aan dat leerlingen die in een lichtere omgeving zitten, beter tot leren komen. Geen flikkerende tl-lamp dus, wel natuurlijk licht.

Plaats de banken zo dat je als leerkracht en leerling vlot door de klas kan bewegen. Als je niet zoveel ruimte hebt, zorg dan dat deze regel geldt voor één partij: de leerkracht of de leerling. Zo behoudt je het overzicht over wat je leerlingen doen.

Voorzie je een kring in je klas? Zorg dan voor een plaats aan de wand waar je alles wat er in de kring verteld wordt, een plaats kan geven. Je kan erop inpikken wanneer je de verhalen kan inpassen binnen de leerstof die je geeft. Dit verhoogt de betrokkenheid van de leerlingen. Niet alleen bij het leren, maar ook tijdens het kringmoment zelf.

4. Tennisballen aan de stoelen

Onderzoek toont aan dat er beter gewerkt kan worden binnen een gedempte omgeving. Tennisballen aan de onderkant van de stoelpoten zijn heerlijk geluiddempend en gratis. Deze maatregel kwam er naar aanleiding van één kind dat last had van geluidsoverprikkeling. Ik kijk dan graag verder en bekijk samen met de leerkracht of we deze maatregel niet kunnen doortrekken voor de hele klas.

Ook de geluidsthermometer is een manier waarop je visueel kan verduidelijken wat je vaak zegt. Er bestaan digitale varianten om op het digibord te gebruiken, je kan er evengoed eentje knutselen en zelf aanduiden welk praatvolume je verwacht in je klas.

5. Dagplanning voor iedereen

Scholen werkten vroeger vaak met dagplanningen voor kinderen met autisme. Ondertussen weten we dat alle kinderen gebaat zijn met een duidelijk overzicht van de dag/week/maand.

Omschrijf per vak dat er op de dagplanning staat, ook het doel in kindertaal: wat gaan de kinderen leren? Je kan zo bijvoorbeeld als leerkracht een boom met lege takken in het begin van het schooljaar aan je muur hangen, elke tak representeert een ‘vak’. Per vaardigheid, per wiskundetafel, per letter dat ze geleerd hebben, wordt die vaardigheid (dat doel) aan de boom gehangen.

Zo wordt visueel erg duidelijk hoe hard ze gewerkt hebben en wat ze allemaal al bijgeleerd hebben. Op deze manier vergroot je ook de betrokkenheid van de leerlingen en de ouders, want ook zij kunnen mee komen kijken wat allemaal aan bod komt in de klas.

6. Maak visueel wat je verbaal zegt

Voor kinderen is het soms moeilijk om te concretiseren wat volwassenen zeggen. Baken daarom, als leerlingen er moeite mee blijven hebben,  bijvoorbeeld de ruimte af: tot waar mogen ze komen met hun benen. Plak met tape een ruimte af rond de bank en de stoel. Zo maak je visueel wat je verbaal zegt: ‘blijf op je plaats zitten’.

7. Een verbeterzone met paarse pennen

Maak een verbeterzone. Een bank waar de verbetersleutels liggen en waar maar één kleur pen ligt.  Deze zone dient om te verbeteren, maar niet om te corrigeren. Wanneer een leerling zijn fouten heeft aangeduid, gaat het terug naar zijn eigen plek. Het kind denkt dan bewust na over zijn fout en schrijft het juiste antwoord erbij.

8. Verzamel alle hulpmiddelen op één plaats

Het is belangrijk om plaats te maken voor hulpmiddelen: koptelefoons, rekenmachines, taalschema’s,… Verspreid ze niet over de klas, maar verzamel ze op één plaats. Zo zie je als leerkracht meteen welk kind naar een hulpmiddel op zoek gaat en kan je je afvragen of dit klopt of niet.

Voorzie ook voldoende exemplaren van alles. Niet twee, maar tien koptelefoons bijvoorbeeld: niet alleen voor kinderen die aangeven dat ze er last van hebben. Maar ook voor diegenen die het wel willen, maar niet durven vragen.

9. Meubilair op wieltjes

Zorg voor voldoende ruimtes waar je op andere manieren kan werken: met een klein groepje aan tafel, met de hele groep luisterend naar een verhaal of in drie groepen werkend aan een taak.

Richt je een klas vanaf nul in, ga dan voor banken die geen vorm hebben, waar je flexibel mee kan zijn. Met wieltjes die je kan vastzetten en van de ene naar de andere kant kan schuiven. Je zal sneller geneigd zijn om alles eens te veranderen of af te stemmen op de werkvorm die je gebruikt.

10. Prikkelarme hoek

Plaats over? Richt een prikkelarme hoek in. Achter een wand, met koptelefoons en geluidloze items. Heel veel kinderen worden tegenwoordig overprikkeld in de klas. Geef hen de kans om even tot rust te komen, om even zen te worden.

11. Plattegrond voor de bank

Wat een mesthoop zijn die banken vaak! Papieren, pennen, gommen,.. Leerlingen stockeren er alles in. Maak daarom een plattegrond van de bank. Wanneer het kind de bank openklapt, ziet het een plattegrond van de schriften die daarin moeten liggen. Op deze manier schep je visueel duidelijkheid.

12. Tijd voor een klok

Hang ergens een klok die niet te luid tikt. Steeds vaker wordt er gewerkt in sporen en dus moeten kinderen weten hoe lang ze nog voor een bepaalde taak hebben. Het geeft hen meer controle en bovendien weten ze dan ook hoe lang het nog duurt voor ze speeltijd hebben. Kinderen die toch moeilijkheden hebben om tot dan stil te zetten, kunnen geholpen worden met een rekker aan de stoelpoten.

13.Communiceer met kaarten

Hoe communiceer jij in je klas met je leerlingen? Moeten ze hun hand opsteken of werk je met kaartjes? Zorg dat kinderen weten hoe ze je moeten aanspreken. Wij raden bijvoorbeeld deze driehoek aan.

Staat het vraagteken omhoog, dan willen ze een vraag stellen. Staat het rode hoekje bovenaan, dan zitten ze helemaal vast en groen wil zeggen dat ze het goed begrijpen en rustig verder werken. Op deze manier kan je ook leerlingen die al helemaal mee zijn met de leerstof, mee laten rondlopen en hen vragen helpen beantwoorden.

13 tips om je klas beter en rustiger in te richten. Om differentiatie aan te gaan en leerlingen beter te helpen. Deze tips komen rechtstreeks uit de praktijk van het lager onderwijs. De meeste zijn evengoed inspirerend/bruikbaar voor het secundair!

Wil je graag dat we eens in ‘real-life’ langskomen en jouw klasinrichting bekijken? Contacteer An Kennes.

An Kennes
an@schoolmakers.be

Interesse voor een adviesgesprek, lezing of workshop over dit thema? Contacteer ons op info@schoolmakers.be

*In een notendop: differentiëren start voor ons bij een mindset, waarbij je verschillen en gelijkenissen tussen leerlingen op een positieve manier bekijkt, en benut om je didactiek te gaan verfijnen. Met als doel? Elke leerling zoveel mogelijk, zo graag mogelijk en zo efficiënt mogelijk laten leren.

Deze blog verscheen ook op de website van Leren Differentiëren, een e-course voor leraren secundair onderwijs die zich willen verdiepen in differentiatie.