Gedifferentieerd toetsen: zo kan het!

04 oktober 2022

Jawel, zelfs met de oerklassieker onder de evaluatievormen – de toets – kan je gedifferentieerd evalueren.

Gedifferentieerd evalueren houdt in dat je leerlinggericht evalueert op die vlakken waar dat relevant is.

Hieronder vind je tien voorbeelden van gedifferentieerde toetsen in allerlei vormen en maten. Voor je daarin duikt, loop je best even door deze vijf must knows:

  1. Evalueren is meer dan beoordelen alleen. Evaluatie is evengoed bedoeld om te begeleiden en te oriënteren. Kortom: een goeie evaluatiepraktijk doet leerlingen leren, velt een oordeel over hun prestaties in functie van bepaalde doelen én zorgt ervoor dat ze beter en doordachter keuzes maken.
  2. Met ‘gedifferentieerd’ bedoelen we hier: inspelend op de diversiteit onder leerlingen. Diversiteit bekijken we ruim. Het gaat om al die verschillen en gelijkenissen tussen leerlingen die het leren en lesgeven beïnvloeden. Wie differentieert, aanvaardt diversiteit onder leerlingen als de norm, als uitgangspunt.
  3. Niks bepamperen of vertroetelen. Wij gaan voor hoge inzet, presteren naar best vermogen en uitgedaagd worden. Tegelijk pleiten we voor ondersteuning om de norm te halen, voor variatie in evaluatievormen en voor het vergelijken van je prestatie met je eigen vorige prestatie. Kritisch voor gemiddelden, dus. Wij gaan voor ‘de lat hoog’ in combinatie met eerlijke kansen om te tonen wat je (nog niet) kan.
  4. Doelen, doelen, doelen. Het internet staat vol prachtige evaluatievormen. Maar zonder doelgerichtheid zijn dat lege dozen. Wat is het precies dat jouw leerlingen moeten (willen) bereiken?
  5. Feedback, feedback, feedback. In de voorbeelden hieronder moet je het meestal tussen de lijnen lezen: mensen komen pas tot leren dankzij gerichte informatie over hun eigen leerproces. Over de kracht van feedback zijn intussen boeken volgeschreven.

Tien keer gedifferentieerd toetsen:

  1. Het openluchtexamen. Op de PXL krijgen studenten groenmanagement de mogelijkheid om hun examen buiten af te leggen.
  2. Een mooie toepassing van werken met een spiekbriefje voor de toets vind je hier. Een variant hiervan: vijf minuten spreken voor de toets.
  3. Toetsen met diverse keuze-opties. Een toets met een gemeenschappelijk deel en een optioneel deel A of deel B. Bonusvragen of keuze twee verschillende vragen die hetzelfde leerdoel toetsen. Allemaal manieren om ‘keuze’ in te bouwen.
  4. Niet elke leerling moet de toets meedoen. Huh? Hoe dan? Simpel: je geeft 1/5de van je leerlingen de opdracht om de best mogelijke versie van de toets te maken. Zij vormen per 4 à 5 leerlingen de nakijkcommissie. Lees hier meer.
  5. Een toets die samenwerking stimuleert? Het kan! Na een individueel toetsdeel, volgt een gemeenschappelijk deel. Leerlingen maken per vier (een deel van) de toets over. Zo pak je een two-stage-test stap voor stap aan.
  6. Grofweg kan je stellen dat een kleine minderheid aan leerplandoelen echt vereisen dat je schrijft. Binnen de talen zijn het de leerplandoelen van schrijfvaardigheid, maar voor de rest is het belang van schriftelijke evaluatie bijzonder relatief. Het meten van schrijfvaardigheid interfereert bovendien snel met het meten van je eigenlijke leerplandoelen. Zeker voor meertalige leerlingen. Dus: voorzie taalsteun (een tweetalig woordenboek, een verklarende woordenlijst, een voorgestructureerd antwoord). Vervang het schriftelijk examen eens door een mondeling proefwerk.

    Koester tegelijk hoge verwachtingen: bouw de ondersteuning af en stimuleer correct & rijk taalgebruik.

  7. Een massa kleine toetsen doen mijn leerlingen. Herkenbaar? Laat ze kiezen wanneer die ‘kleine toetsen’ meetellen of niet. Elke leerling maakt de toets. Maar leerlingen kiezen zelf wanneer hun toets ook effectief meetelt als rapportcijfer. Keuzevrijheid werkt motiverend. Zonder dat school een ponykamp wordt. Daar hadden we het hier over.
  8. Laat leerlingen zelf toetsvragen bedenken. Het is één van de manieren om pientere leerlingen niet gewoon ‘meer van hetzelfde’ te laten doen.
  9. Studenten tijd geven om (samen) oplossingen te zoeken voor een pittig probleem? Met een take home examen stimuleer je hen om verschillende leerstofonderdelen te integreren en vraaggericht te verwerken tot een coherent geheel.
  10. Een flexibel toetsenbeleid. Daar gaan ze op Sint-Rita in Kontich voor. Voorzichtig verwaarlozen, zo noemt de directeur het. Leren plannen, zelfsturend leren, keuzes maken: alles om de slaagkansen in het hoger onderwijs te verhogen.

Al deze en véél meer voorbeelden komen uitgebreid aan bod in onze e-course Leren Differentiëren. Schrijf je nu in!

Saskia Vandeputte

Vragen? Contacteer Esther voor meer informatie in verband met de cursus ‘Leren differentiëren’ via esther@schoolmakers.be

PS: Voor wie het zich afvraagt: dit mag allemaal. De regelgeving in het Nederlandstalig onderwijs over leerlingevaluatie is beperkt, de speel- en beslissingsruimte van de school is groot. Twee basisregels: communiceer tijdig, duidelijk en regelmatig over je evaluatiebeleid. En de klassenraad oordeelt op het einde van het schooljaar op basis van concrete gegevens of een leerling de leerplandoelen voldoende heeft bereikt.

Deze blog verscheen ook op de website van Leren Differentiëren, een e-course voor leraren secundair onderwijs die zich willen verdiepen in differentiatie.

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten, publicaties en verhalen?

Schrijf je in op onze nieuwsbrief

Schoolmakers begeleidt leer- en veranderprocessen in scholen, van kleuter- tot volwassenenonderwijs. Wij werken nauw samen met raden van bestuur, directies, leerkrachten, leerlingen, oudercomités, pedagogisch begeleiders, ... Wij leveren maatwerk.

Volg ons op Twitter @Schoolmakers
Twitter feed is op dit moment niet beschikbaar.
Schoolmakers op Facebook Schoolmakers op Youtube
Schoolmakers CV, Dorpsstraat 1, BE-3020 Winksele - info@schoolmakers.be © 2024 Schoolmakers - Disclaimer & Privacy - Verkoopsvoorwaarden

Website door rubenvaes.be