Het bos door de bomen laten zien. Leerstof aanbrengen met advance organizers.

08 april 2019

Een advance organizer. Nog nooit van gehoord? Waarschijnlijk gebruik je het vaak onbewust om je lessen te structureren en voorkennis van je leerlingen te activeren. Houden zo! Want het blijkt een krachtige manier om het leren te ondersteunen. Advance organizers zijn een manier om nieuwe leerstof zo aan leerlingen te presenteren dat ze ‘het bos door de bomen’ zien.

Al in de jaren ’60 beschreef David Ausubel een advance organizer als een manier om leerlingen te helpen om nieuwe leerstof te integreren met bestaande kennis door die nieuwe leerstof voor te structureren.

Een advance organizer:

• maakt leerstof overzichtelijk
• verduidelijkt relaties tussen leerstofonderdelen
• activeert en knoopt aan bij voorkennis
• richt de aandacht op wat belangrijk is
• geeft een kapstok om nieuwe leerstof aan op te hangen

Dat kan grafisch zijn. Denk aan schema’s, tijdslijnen, infografieken, strips, mindmaps of conceptmaps, …  Hier vind je bijvoorbeeld grafische advance organizers die kunnen helpen bij het lezen.

                   

Met programma’s als Canva, Pictochart, de grafische features bij presentatiesoftware (Powerpoint, Keynote, Google presentaties, Prezi, …) of mindmaptools zoals Coggle of Mindmeister kan je zelf makkelijk aan de slag.

Maar evengoed is een advance organizer:

• een sterk verhaal dat je als ‘narratief kader’ bij het begin van een lessenreeks gebruikt, om daarna stap voor stap je leerstofinhouden aan op te hangen. Een beetje zoals Schoolmaker Jan Royackers deze blog over zijn eigen Magische Meester in Granada inzet om dit verhaal over meesterschap te brengen.
• een werkvorm uit het coöperatief leren die de reikwijdte van een nieuw onderwerp laat voelen. Met een werkvorm als bekend/benieuwd/bewaard kan je voorkennis activeren, nieuwsgierigheid prikkelen en helpen focussen op ‘wat er komt’. Let wel: wil je zo’n werkvorm echt als advance organizer inzetten? Zorg er dan zeker voor dat je leerlingen genoeg houvast en richting geeft, bijvoorbeeld door aan te geven welke kernconcepten ze op het einde van de rit zéker moeten kennen, welke vragen aan bod komen en hoe de nieuwe leerstof zich verhoudt tot wat leerlingen al weten.  
• een analogie. Stel dat je leerlingen al redelijk vertrouwd zijn met de Franse revolutie, en nu over de Russische revolutie zullen leren. Dan kan je hen dit soort vergelijkende tabel als ankerpunt geven.

Als leerlingen al enige voorkennis hebben, kan je leerlingen laten vergelijken. Denk aan een GPS en een kompas;  een slang en een hagedis; Latijnse en Duitse naamvallen; …

Hier kan je verder grasduinen in verschillende types advance organizers.

Hoe verschillend een advance organizer er ook kan uitzien, cruciaal is dat hij een gestructureerd mentaal raamwerk biedt. Wie veel voorkennis heeft, heeft zo’n raamwerken in zijn lange termijngeheugen zitten. Ausubel formuleert het als volgt: wie al veel weet, brengt nieuwe leerstof onder in meer abstracte en uitgebreide mentale schema’s van wat hij al weet. Die nieuwe leerstof zorgt voor assimilatie (inpassing in bestaande schema’s) of voor accomodatie (aanpassing van bestaande schema’s). In deze blog lees je er meer over.

Een goede advance organizer kan een verschil in voorkennis deels compenseren. Net omdat we leerlingen gericht de logische opbouw en relevantie van nieuwe leerstof aanreiken. We tonen het bos, we tonen welke bomen ze moeten kennen en waarom, en we tonen op welke manier die bomen samen een geheel vormen.

De kans is groot dat je al heel wat advance organizers gebruikt. Een schema, verhaal of outline is pas echt een advance organizer als het doet doet wat het moet doen: leerlingen helpen om nieuwe leerstof te verwerken dankzij het aanbrengen van structuur en samenhang.  Een ‘gewone’ inhoudstafel of samenvatting, een verzameling kernwoorden of een leidraad met vragen volstaan niet. Het biedt leerlingen te weinig relIëf, te weinig zicht op de onderlinge relaties tussen leerstof, te weinig klemtoon op wat belangrijk is.

Divers onderzoek leert ons meer over wanneer advance organizers effect hebben. Ze  blijken vooral te helpen als:

• leerlingen de leerinhouden als onoverzichtelijk ervaren, of zich er weinig vertrouwd mee voelen.
• leerlingen weinig voorkennis of basisvaardigheden hebben. In dat geval dient de advance organizer om die voorkennis aan te reiken.
• de advance organizer gebruikt kan worden om problemen op te lossen of kennis naar een nieuwe situatie te transfereren. In dat geval dient de advance organizer om iets nieuws te doen binnen een vertrouwde ‘mentale omgeving’ of omgekeerd: vertrouwde denkstappen zetten binnen een nieuwe setting.

Advance organizers dagen ons uit ons meesterschap te vervolmaken. Enerzijds blijkt het soms knap lastig om de essentie van (een deel van ons) vakgebied overzichtelijk en inzichtelijk over te brengen. Een ware meester gooit voor de beginners in zijn vakgebied de ballast overboord en helpt hen ‘mentale schema’s’ op te bouwen. Wat helpt, is je leerstof uitleggen aan leek. Welke meta-informatie geef je mee om je verhaal te structureren? Stel dat je er een blad bij neemt omdat je gefrons opmerkt: welke schema’s, lijnen, kolommen, venndiagrammen, … teken je om te verduidelijken?

Anderzijds leert een ware meester al doende uit de praktijk. Ik nodig je uit om zorgvuldig te observeren wat het met je leerlingen doet, zo’n advance organizer. Leren ze meer? En efficiënter? Hebben ze – na wat zoeken en zuchten – ook meer succeservaringen? Een kleine aha-erlebnis misschien, mogelijks op wat langere termijn? Zet je oren en ogen open. Ga in dialoog zodat je inzicht krijgt in hoe hun denken gestructureerd is. 

Het is met advance organizers zoals met alles in lesgeven: als het niet genoeg doet wat het moet doen, dan moeten we het nog eens een kans geven, bijsturen en mikken op méér effect.

Oh ja… advance organizers focussen op het belang van structuur. Die is o zo broodnodig voor leerlingen met weinig voorkennis. Leerlingen met veel voorkennis kan je gerust in een bad met desirable difficulties gooien. Die dagen hen cognitief uit, en zorgen er eventueel voor dat ze bestaande kennisschema’s in vraag stellen of aanpassen. Zo wordt het bos in hun hoofden alleen maar groter, zonder dat ze erin verloren lopen. Leve de structuur!

Deze mindmap kan dienen als advance organizer voor de blog. Bekijk hem hier in detail.

 

Heb je voorbeelden van hoe jij advance organizers gebruikt in de klas? Deel ze gerust! We leren met plezier bij.

Saskia Vandeputte

Interesse voor een adviesgesprek, lezing of workshop over dit thema? Contacteer ons op info@schoolmakers.be

Deze blog verscheen ook op de blog van www.lerendifferentieren.be. 

---

Geraadpleegde bronnen

Met dank aan Tim Surma

Arendsen, J. Advance Organizers. Bachelorproef Radboud Universiteit Nijmegen, 2013.

Ausubel, D. P. The use of advance organizers in the learning and retention of meaningful verbal material. Journal of Educational Psychology, 1960, 51, 267-272.

Ausubel, D. P. The psychology of meaningful verbal learning. New York: Grune & Stratton, 1963.

Dedeene, A. Effectiviteit van advance organizers bij meertalig onderzoek. Masterproef Unversiteit Gent, 2016.

MAYER, R. E. Twenty years of research on advance organizers: assimilation theory is still the best predictor of results. Etsevier Scientific Publishing Company Amsterdam, 1979 (133-167).