Het onderwijskundig beleid van je school versterken

De Onderwijsspiegel, het jaarlijkse rapport van de onderwijsinspectie over de stand van zaken van ons onderwijs, bevat opnieuw veel stof tot reflectie én actie. In deze blog focus ik op de vaststellingen m.b.t. het onderwijskundig beleid in scholen, centra en academies. Dit is wat we erover lezen op een van de eerste pagina’s van het jaarrapport. 

In 63% van de basisscholen komt het onderwijskundig beleid niet tegemoet aan de verwachting en meer dan de helft van de basisscholen kan de eigen kwaliteit nog beter bewaken. Het onderwijskundig beleid voldoet niet aan de verwachting in 67% van de secundaire scholen.

Veel verder in het verslag lezen we onder andere ook nog het volgende:

Veel scholen kunnen in hun onderwijskundig beleid meer de focus leggen op leren en onderwijzen. Leraren missen soms een duidelijke visie van de school om hun pedagogisch-didactisch handelen op te richten. Dat maakt dat schoolteams kansen laten liggen om via een krachtige leeromgeving in te spelen op de noden van de leerlingen.

En richting het einde van het verslag doet de inspectie nog deze aanbeveling aan schoolteams.

Hoe versterk je het onderwijskundig beleid concreet?

Scholen, centra en academies doen vaak beroep op Schoolmakers om hun onderwijskundig beleid op één of andere manier te versterken. 

Elk jaar doen een aantal scholen dit naar aanleiding van een ongunstig advies van de onderwijsinspectie. Veel vaker ontvangen we de vraag van scholen, centra en academies, die op eigen initiatief hun onderwijskundig beleid wensen te versterken.

Met directie-, beleids- en schoolteams focussen we dan op één of meer van de zes opdrachten die bijdragen tot het realiseren van de onderwijsambities van de school. ‘Onderwijsambitie realiseren’ is één van de drie dimensies van effectief schoolleiderschap. De twee andere dimensies zijn ‘leerklimaat cultiveren’ en ‘organisatiekwaliteit versterken’, die samen nog veertien opdrachten omvatten die bijdragen tot effectief schoolleiderschap. 

Wanneer scholen één of meerdere van de in totaal twintig opdrachten opnemen, kan dat een positieve impact hebben tot op het niveau van de leerresultaten en de ontwikkeling van leerlingen, studenten of cursisten. Dat werd door onderwijsonderzoek empirisch vastgesteld.

Concrete kijk op onderwijskundig beleid

Belangrijkste tip: als je als school het onderwijskundig beleid wenst te versterken, doe dat op een erg concrete manier. Je kan hiertoe bijvoorbeeld gebruik maken van de hieronder opgenomen set van negentien taken, die gespreid over zes opdrachten bijdragen tot de realisatie van de onderwijsambities van je school. 

1. Gedragen visie en doelen

Visie en doelen van de school zijn helder en gedragen voor/door leraren en andere medewerkers.

1. in samenwerking de schoolvisie ontwikkelen
2. ervoor zorgen dat het schoolteam achter de visie en de doelen van de school staat

2. Gerichtheid op visie en doelen

Binnen de school gaat het grootste deel van de aandacht naar de realisatie van de visie en doelen.

3. de schoolvisie geregeld ter sprake brengen, zodat het team weet wat er verwacht wordt
4. de doelen geregeld ter sprake brengen, zodat het team weet wat er verwacht wordt
5. leraren ondersteunen bij het omzetten van de schoolvisie in de lessen
6. ervoor zorgen dat nieuwe initiatieven verbonden zijn met doelen van de school

3. Inspireren tot effectief onderwijs

De schoolleiders inspireren de leraren met expertise over effectief onderwijs.

7. voortdurend ontwikkelen van eigen expertise als schoolleider over hoe leerlingen het best onderwijs krijgen en hoe ze leren.
8. inspireren van leraren over hoe leerlingen het best onderwijs krijgen en hoe ze leren
9. aan de leraren vragen om uitdagende doelen te stellen voor elke leerling
10. aan de leraren vragen dat ze de leerstof actief laten verwerken door de leerlingen
11. de leraren ondersteunen in het omgaan met alle vormen van diversiteit in de klas
12. de leraren aanzetten om leerlingen feedback te geven die hen doet nadenken en waarmee ze aan de slag gaan
13. ervoor zorgen dat het schoolteam alle leerlingen gepast begeleidt

4. Betrokkenheid op lesgeven en evalueren

De schoolleiders zijn betrokken op het ontwerp en de uitvoering van het lesprogramma, op het didactisch handelen van de leraren en op het evalueren van de leerlingen.

14. indien nodig leraren coachen bij het ontwerpen en uitvoeren van een lesprogramma
15. leraren observeren tijdens de lespraktijk en hen feedback geven
16. weten hoe leerkrachten aan hun leerlingen feedback geven en hen evalueren én leraren hierover feedback geven

5.  Opvolging en terugkoppeling 

De schoolleiders volgen de realisatie van de onderwijsleerdoelen op en houden de leraren hiervan op de hoogte.

17. toezicht houden op de evolutie van de prestaties van de leerlingen, om te weten of de aanpak van de school werkt
18. leraren feedback geven over de evolutie van de prestaties van de leerlingen – zo zien zij of hun aanpak in de lessen werkt

6.  Resultaatgerichte waardering

De schoolleider volgt en waardeert de prestaties van de individuele leraren.

19. uitdrukkelijk waarderen van de resultaten die leraren boeken met leerlingen

Hanteer 10 principes om tot gedragen verandering te komen

Het onderwijskundig beleid versterken zodat het gedragen is, vergt meestal een veranderproces. Om dit in goede banen te leiden kan je je laten leiden door de onderstaande principes. 

1. Ontwerp elk veranderingsproces in je school op maat van wat nodig is om de ambities voor de vooropgestelde verandering te realiseren.
2. Integreer aspecten van projectmatig werken (doelen, tussendoelen, fasering, projectopvolging, …) in het ontwerp van het veranderproces.
3. Kies voor een integrale aanpak waarbij je verbindingen maakt tussen visie, leiderschap, structuur, procedures, processen, cultuur en de dagdagelijkse interacties op je school.
4. Ga ervan uit dat verandering tijd vergt. Dat wil niet zeggen dat je moet talmen om snel eerste stappen te zetten en snel eerste resultaten te boeken. Stimuleer je collega’s om te experimenteren.
5. Hanteer een ruim tijdskader. Waar komt je school vandaan? Welke geschiedenis draagt ze mee? Waar gaat de school naartoe?
6. Motivatie voor verandering ontstaat pas wanneer je de leerkrachten en andere betrokken aanspreekt op hun reeds aanwezige competenties, op hun autonomie en op hun verbindingen met elkaar en met de school.
7. Bewaak en activeer betrokkenheid. Informeer je collega’s regelmatig en wees transparant.
8. Zoek aansluiting bij reeds aanwezige positieve krachten. Zonder dat je daarbij voorbij gaat aan tekorten en onzekerheden.
9. Hou rekening met machtsverhoudingen en wees je bewust van de micropolitiek in je school: van het feit dat er diverse soorten professionele belangen in het geding zijn (zelfbelangen, materiële belangen, organisatorische belangen, sociaal-professionele en cultureel-ideologische belangen). Integreer de belangen.
10. Ontwikkel cocreatief leiderschap als krachtigste vorm van leiderschap bij ontwikkeling en verandering (i.c. ook sterkste vorm van gedeeld leiderschap – zie blog op site van schoolmakers hierover). En ontwikkel bij alle betrokkenen een  cocreatieve houding.

Erg effectief is dat je je bij het ontwerp en de uitvoering van een veranderingstraject laat bijstaan door een regiegroep. Die groep van leerkrachten en andere collega’s kan ook mee het ambassadeurschap voor de verandering opnemen richting de collega’s.

Meer info gewenst? 

Ontvang je graag meer info over het versterken van het onderwijsbeleid van je school?
Aarzel dan a.u.b. niet om contact op te nemen. 

Yves Larock

Bronnen:

• Larock, Y. (2023). Meesterlijk schoolleiderschap. Inspiratie voor impact in onderwijs. Kalmthout: Pelckmans
• Onderwijsinspectie (2025). Onderwijsspiegel. Jaarlijks rapport van de onderwijsinspectie. Brussel: Onderwijsinspectie.

Leestip: Collega’s Jetje en Kristof schreven een andere blog n.a.v. de Onderwijsspiegel met zeven bouwstenen om van kwaliteitszorg naar kwaliteitsontwikkeling te gaan.