Alles moet op papier

21 juni 2018

Minstens vier meetlatten heb ik onbruikbaar gemaakt. Ik zat in het vijfde middelbaar en we maakten met z’n vieren een hoorspel voor de les Nederlands bij Mevrouw Segers. We zochten het perfecte geluid om een paard in ons middelnederlands verhaal tot leven te brengen. Meetlatten op elkaar kloppen bleek aardig in de buurt te komen.

Wat het Geluidshuis nu professioneel doet, deden wij – jeugdige amateurs –  in de jaren ‘90 met mijn slaapkamer als studio. Eeuwenoude verhalen, eigentijds luisterplezier. Heerlijk!

De anekdote van ons ridderspel herinnert mij eraan hoeveel ik hou van het gesproken woord. Intussen heb ik soms wat last van het primaat van het geschreven woord. Alles moet op papier. Vergaderingen dienen te worden verslagen. Commentaar dient te worden neergepend. Overeenkomsten dienen te worden ondertekend . Ook in onderwijs.

We schrijven erop los. We steken onze tijd in redigeren. Mezelf incluis. Wat niet op papier staat, bestaat niet. Het is geen bewijs. Of het lijkt minder waard.

“Als het er op aan komt, zetten we het nog altijd op (digitaal) papier”, vertelde een collega mij. Volgens hem valt onze voorkeur voor het schrift historisch te verklaren. Sinds we met velen kunnen schrijven, capteren we liefst onze gedachten of afspraken met pen of toetsenbord. Notulen plakken en inkt liegt niet. De drukpers en het internet deden de rest. Daar zit iets in, in die redenering. De handdruk en de mondelinge overlevering stammen inderdaad uit ver vervlogen tijden. En toch lijkt audio nog niet echt in de 21ste te zijn geland. Wie kent er – bijvoorbeeld – een zoekrobot die je toelaat om in geluidsfragmenten op bepaalde termen te zoeken?

Voor de duidelijkheid: ja, ik zie het nut ervan, van het ‘zwart op wit’ hebben. En ik hou ook van het geschreven woord. Ik geniet van de weekendkrant en verdwaal met plezier in blogs en boeken. En toch: luisteren is anders. Het is zoals Stef Bos het zong over de radiostem: Hij kwam niet uit de hemel. Hij kwam niet uit de hel. Zoveel mooie woorden. En ik wist niet wie het was. 

Wie spreekt zonder beeld erbij, geeft zichzelf nooit helemaal bloot. Wie louter luistert, moet bij de pinken zijn. We zijn het niet meer gewoon, het verhaal volgen zonder beeld. Als ik op YouTube kinderliedjes afspeel, vraagt onze kleuter in huis steevast om te mogen kijken. Over de dominantie van video  zijn we nog lang niet uitgepraat.

Oh ja, last but not least, soms is spreken gewoon veel efficiënter dan schrijven.

Toch? Zo werd ik blij van deze blog over feedback geven aan leerlingen met spraakmemo’s. Ik suggereer het regelmatig op scholen: spreek het in en neem het op. Meestal krijg ik verwonderde blikken. Terwijl alle kleine beetjes toch helpen om de planlast te verminderen? Of laat leerlingen het zelf doen. Bij een leerlingencontact bijvoorbeeld vraag je aan de leerling om het gesprek samen te vatten in drie belangrijke inzichten. Prima spreekoefening, en prima start voor het volgende leerlingencontact.  Zelf gebruik ik vaak Evernote of Quicktime Player (Mac) om iets in te spreken, en het eventueel te delen. Online lees ik goeie commentaar over Vocaroo en Kaizena.

Nu ik toch begonnen… hier een lijstje om aan de slag te gaan met audio. In de klas, én ver daarbuiten. Ja, daar bijvoorbeeld, in de auto of onder die parasol.

Nog meer doen met het gesproken woord:

• radio maken in de klas met REC radiocentrum of Doedèskadèn vzw
• een Nederlandse blog over hoorspelen en een verzameling op Klascement
• podcasts van de VRT en podcasts over onderwijs die je volgens Klasse moet horen
• een Europees project over storytelling het onderwijs
• audiofragmenten in het het Archief voor Onderwijs
• een zalige kunstvorm die ‘geschreven versus gesproken’ ruim overstijgt: spoken word. Ofwel: voordracht van een zelfgeschreven tekst. Erg populair onder Nederlandse jongeren. Je kan hier beginnen ontdekken.

Ik ben deze blog nostalgisch begonnen. Een vleugje heimwee om af te sluiten: waar is de tijd dat taboes werden doorbroken op de radio? Ik wou dat ik nog eens even stiekem en met gespitste oren naar het Leugenpaleis of de Lieve Lust kon luisteren. Nu Jan – Hallo – Hautekiet het is afgetrapt, rest ons nog dit overzicht van 100 jaar radio. Het kan maar troostend werken. En op de lachspieren.

Fijne zomer!

Saskia
saskia@schoolmakers.be