Online intervisie begeleiden: wat werkt?

25 juni 2020

Groeien als professional. Dat is waar het bij intervisie om draait. Het is een persoonsgerichte vorm van professionalisering waarbij je beroep doet op collega’s om inzicht te krijgen in een werkgerelateerd vraagstuk (een ‘casus’).

Intervisie is pittig werk. Zowel voor de casusinbrenger als voor de deelnemers. Het vraagt aandacht, openheid en vertrouwen. De groep geeft je steun én wijst je op blinde vlekken. Op die manier is het een krachtige vorm van samen leren. Een oefening in geven en nemen. In de woorden van Brené Brown: intervisie drijft op de kracht van kwetsbaarheid en de moed van imperfectie. 

Klassiek is dit de setting voor intervisie: je zit met 4 à 8 mensen gedurende pakweg 1,5u rond een tafel of in een kring, in een niet al te grote ruimte en iemand begeleidt het gesprek over de casus. Intussen bestaan er vele variaties op intervisie, afgestemd op het doel. Denk maar kortere bijeenkomsten, kleine groepen, nog meer de focus op persoonlijke groei eerder dan op de casus, …Toch leek de lockdown light even alle gekende ingrediënten weg te nemen. Geen tafels en kring, geen fysieke nabijheid, geen oogcontact. Welkom eendimensionale schermpjes.

Als lerarenopleider (Liesbeth en Saskia), coachtrainer (Liesbeth) en Schoolmaker (Saskia) hadden we allebei al een aantal kilometers op de teller in het begeleiden van intervisie/supervisie*. Het gaf ons gezond vertrouwen om ons aan de online variant te wagen. In deze blog delen we graag onze lessons learned. Elk vanuit onze ervaring en reflecties, zonder volledig te willen zijn. 

*In de context van een opleiding spreken we meestal van supervisie omdat er begeleiding/beoordeling is door een supervisor die in een andere – hiërarchische – verhouding zit als docent.

Intervisie, qué?

Eerst nog even de puntjes op de i. Hoe kijken wij naar intervisie?

• er is een methode als (losse) leidraad.
• focus ligt op het stellen van vragen aan de casusinbrenger, eerder dan op het aanreiken van oplossingen. Zo versterk je het reflectief vermogen.
• er wordt gewerkt met authentieke situaties uit een werk- of opleidingscontext. Het is leren ‘vanuit de praktijk’. 
• we brengen verborgen bestuurders op tafel: wensbeelden, waarden, overtuigingen, …  die je sturen in hoe je je werkt doet.
• bedoeling is om sterker te staan en vaardiger te handelen als professional.

Heb je geen of weinig ervaring met intervisie/supervisie? Onderaan vind je enkele inspiratiebronnen.

Online intervisie, wat werkt?

De praktische kant vooraf

• Geef to the point advies over de technische benodigdheden.
  • hardware (Laptop of tablet eerder dan smartphone) 
  • software (In welke virtuele ruimte ontmoeten we elkaar? Met welke browser surf je best?)
  • stabiele wifi, eventueel via kabel (Wegvallen tijdens intervisie is van een andere orde dan wegvallen in een digitaal hoorcollege of overleg.)
• Vraag om in een ruimte te zitten met zo min mogelijk achtergrondlawaai of mensen die je storen.
• Handig om bij de hand te hebben: pen & papier, en (een print van) de casusbeschrijving als de casusinbrenger dit op voorhand neerschreef.
• Calculeer wat ‘uitlooptijd’ in: beter iets vroeger gedaan dan halfslachtig moeten afronden.
• Kondig aan dat het van belang is om met video te kunnen deelnemen (webcam als must).

Groepsdynamiek – zet in op contact en verbinding

• Zorg voor verwelkoming en kennismaking. Doe bij de start van elke bijeenkomst een korte check-in. Dat is een meer formele manier om te verbinden op elkaar en op wat je te doen staat. Modereer als begeleider.
• Virtueel is een groep mensen minder zichtbaar als groep, en toch is het evengoed een groep individuen die zich daar en dan tot het samenzijn verbinden. Online werken zorgt voor typische, waardevolle groepsdynamieken. Zo dient het scherm voor sommigen als filter. Het helpt om prikkels behapbaar te laten binnenkomen, om minder snel geïntimideerd te zijn, om even tijd te kopen. Op die manier vergroten die schermpjes de veiligheid in een groep. Tegelijk is het een filter voor onze non-verbale communicatie. Onze lichaamstaal spreekt veel minder voor zich. Door het gebrek aan fysieke nabijheid, missen we informatie (zorgen, gevoelens, …) die ons lichaam zonder het te beseffen overbrengt. Installeer of suggereer spelregels over:
  • aan/uitzetten van de camera. Soms helpt het dat de casusinbrenger even uit beeld verdwijnt (bv. bij de roddelmethodiek, zie verder). Soms kan een rondje ‘klank zonder beeld’ de luistermodus bij iedereen op scherp zetten.
  • de viewermodus: kies wie je in beeld ziet. Focus op de ander, niet op jezelf.
  • de muteknop. Standaard staat enkel wie spreekt op ‘unmute’.
  • handopsteking. Dat kan via een ‘hands up’ knop of gewoon live voor de camera.
  • gebruik van de chatfunctie. Waarvoor wel/waarvoor niet?

• In een virtuele wereld verliezen we tussentijd. Dat zijn al die korte momenten waarop we elkaar doelloos en spontaan ontmoeten. Die helpen om contact te maken en verbinding te leggen. Denk aan het koffiemachine, even wachten aan de deur, samen de trap oplopen of in de lift staan, .. In deze blog lees je hoe je ook virtueel ruimte kan maken voor tussentijd.

In intervisie vallen stiltes. Dat is een goed teken. Offline voelt stilte vaak al ongemakkelijk. Online wordt dat effect uitvergroot. Bereid je deelnemers voor en vraag om stiltes ‘te laten zijn’. 

Zorg voor psychologische veiligheid

• Vraag om vertrouwelijkheid. Ga bij de start na wie er nog aanwezig is huiskamer, bureau, … en dus mogelijk iets opvangt. Maak geen opname van een bijeenkomst.
• Humor helpt. Intervisie hoeft niet zwaar op de maag te liggen. Een virtuele meeting bingo bijvoorbeeld brengt luchtigheid.  Zelfrelativering en zelfreflectie gaan hand in hand. Net zoals een lach en een traan perfect samengaan. Ook online.
• Werk met break-out rooms, parallelgroepen, … Hoe kleiner de interactiegroep, hoe groter de kans dat mensen zeggen wat ze te zeggen hebben, dat we non-verbaal gedrag opmerken en ons kwetsbaar durven tonen.
  

  Geef pasrecht. Het recht om niet te antwoorden heeft een bijzonder psychologisch effect: hoe vrijer mensen zich voelen om te passen, hoe minder ze geneigd zijn om niet te antwoorden op een vraag.

• Zorg voor voldoende bekrachtiging. Zeker in onvoorspelbare en onzekere tijden, is dat cruciaal om mensen te doen groeien. Dat hoef je als begeleider niet alleen te doen. Je kan die taak delen door er een stapje in je leidraad van te maken: wat heeft de casusinbrenger goed gedaan? Waarvoor wil je hem/haar waarderen?
• Installeer gewoontes om het ‘toekomen’ en het ‘weggaan’ te versoepelen. Te veel ‘virtuele tussentijd’ kan best onwennig voelen als je elkaar (nog) niet kent. Zeker als je persoonlijke ervaringen gaat delen. Zorg bijvoorbeeld dat er bij het binnenkomen van de virtuele ruimte een slide klaar staat met een verwelkoming, de belangrijkste afspraken, het opzet, … met eventueel een muziekje op de achtergrond. 

Je rol als begeleider

• Je kan niet alle rollen tegelijk vervullen. Offline noch online. Vind je het belangrijk om de belangrijkste learnings te visualiseren of samenvatten? Besteed dit uit en vraag welke deelnemer(s) deze extra rol zien zitten.
• Installeer enkele interactieprincipes. Bijvoorbeeld: 

Idealiter hou je deze principes tijdens de intervisie voor iedereen in het vizier. Een tip: maak een kaartje of een presentatie met deze principes samengevat in enkele beelden/slagzinnen. Overloop dit bij de start en vraag aan deelnemers om het te printen en naast hun laptop te leggen.

• Geef het goede voorbeeld. Doe mee met de check-in en durf online te experimenteren. Drie ideeën:
  • Gebruik de chatfunctie om elke deelnemer een schaalvraag te laten beantwoorden: op een schaal van 0 tot 10, hoe goed ben jij in …? 
  • Gebruik de roddelmethodiek: de casusinbrenger neemt 5 minuten afstand (camera en microfoon uit) en beluistert hoe de deelnemers over hem/haar beelden, hypothesen, gedachten, … inbrengen. Daarna is de casusinbrenger aan het woord: wat raakt hem/haar? Wat is herkenbaar, wat niet? Waar wil hij/zij verder mee aan de slag?
  • Stuur deelnemers per 2 of 3 in break-out rooms met een gerichte opdracht. Koppel terug in de grote groep.
• Drie gouden regels, extra van belang online:
  • Voorzie individuele denktijd. Wees streng voor gepraat.
  • Focus op goede vragen die verbreden, verdiepen, iets in beweging brengen, …  In de leidraad hieronder vind je inspiratie voor goede vragen.
  • Hanteer een leidraad. Strak genoeg om gelijkwaardige deelname en diepgang te bevorderen. Soepel genoeg om op een veilige en aangename manier het doel te bereiken.

Een mogelijke leidraad

Benieuwd naar deze leidraad? Hier vind je de leesbare versie en een lijstje met verdiepende vragen die helpen om stap 4 (verdiepen) concreet te maken. Met dank aan Ann Teblick en Vanessa Debièvre van ZAVO voor de lay-out en het uittesten met de collega’s!

 

 

 

 

 

 

 

Een online intervisiereeks ontwerpen

Een intervisiebijeenkomst hoeft niet op zich te staan. Integendeel. Maak er een reeks(je) van.

Er zijn twee goede redenen om intervisie even te laten ‘rijpen’ en meerdere bijeenkomsten te spreiden in de tijd:

1. Het is met reflectie zoals met lekkere slow coffee: het heeft doorlooptijd nodig. Los van de koffie: herhaling zorgt voor verdieping.
2. Online werken is vermoeiend. Frequenter en korter samen komen is een goed alternatief voor al te lange virtuele bijenkomsten.

Ook tussentijds contact (een reminder, een inspirerende quote, het uitwisselen van materiaal, …) of tussentijdse opdrachten (‘aan de slag met’) houden de band met de groep warm en de reflectie gaande.

Evengoed opteer je voor een blended formule. In een eerste live bijeenkomst kan je zorgen voor een solide basis om elkaar en het opzet van intervisie te leren kennen. Daarna spreek je online af.

Intervisie is inspannend en ontspannend tegelijk. We hopen dat je dat je dat als begeleider en/of als deelnemer ook zo mag ervaren.

Liesbeth Geuvens, lerarenopleider & loopbaancoach bij Better Minds Coaching

Saskia Vandeputte, lerarenopleider & Schoolmaker

Inspiratiebronnen

Praktijkboek Intervisie. Meer vermogen door collegiale blik.

Positieve supervisie en intervisie. 

Hoe kom jij de virtuele les of vergadering binnen? 15 manieren voor een online check-in met leerlingen of collega’s