Pleidooi voor onderwijs op maat van de 21e eeuw.

24 december 2016

Het binaire denken maakt opmars. Na 0 geraken we niet verder dan 1. Ook in ons land. Je bent vriend of vijand. Goed of slecht. Links of rechts. Je woont in een bevriende natie, of je land leeft op gespannen voet met de onze. Je cultuur matcht met de onze, of niet.

Het binaire denken is zowat het slechtste wat de wereld nu kan overkomen. Op economisch vlak zitten we sinds 2007 in een latente crisis. Op ecologisch vlak is het 5 over 12. Op sociaal-menselijk vlak hebben we zeeën omgetoverd tot massagraven. Op cultureel vlak hangen we in de touwen, zoekend naar een Vlaams-Belgisch-Europese identiteit te midden van een instroom van nieuwkomers die onze identiteit lyncht tussen gastvrijheid en etnocentrisme. De crises zijn een gevolg van een doorgedreven vorm van eenzijdige benadering van de werkelijkheid. Die weerhoudt ons ervan om nu krachtdadig om te treden in zeer complexe situaties. We zijn dat niet gewoon. In het merendeel van de gevallen bekeken we tot nu toe de realiteit vanuit economisch gewin op korte termijn. Heel soms hadden we te zeer een reflex waarbij elke vorm van individuele verantwoordelijkheid wordt gerelativeerd. Cultuur vonden we bijkomstig omdat het niets opbracht. Tot we een toename zagen van andere culturen. Uitzonderlijk hoorden we een groene noot die doorschoot. Zeer uitzonderlijk.

De realiteit is niet binair. Laat dat duidelijk zijn. En daarom moeten we dringend vorm geven aan een nieuwe generatie denkers en beleidsvoerders die het anders kunnen. Een generatie die in staat is om het kinderlijke stadium van beleidsvoering, waarbij je vanuit één insteek de realiteit benadert, achter zich te laten. Komen tot thema’s die andere beleidsdomeinen overstijgen. Gemeenschappelijke thema’s die alle beleidsvoerders en burgers koesteren. Houvast en standvastigheid. Een nieuw soort liberté, égalité et fraternité, geënt op de toekomstige noden van mens en planeet.

Een voorzet nodig? Menselijke waardigheid, interculturele verbondenheid, ecologische duurzaamheid, economie naar draagkracht van mens en planeet. Beleidsvoerders onderwerpen daarbij elke beslissing aan een algoritme van vragen:

• Bevordert deze beslissing de menselijke waardigheid van de burgers op wie ze betrekking heeft?
• Bevordert deze beslissing de verbondenheid van de burgers op wie ze betrekking heeft met anderen?
• Bevordert deze beslissing de leefbaarheid van het gebied waarop ze betrekking heeft?
• Houdt deze beslissing rekening met de economische draagkracht?

Gelaagdere en complexere vraagstukken aankunnen. De planeet in goede staat overleveren aan toekomstige generaties. Dat is wat we moeten zoeken in onze toekomstige leiders.

Hoe je het draait of keert, de basis voor complex denken zal in ons onderwijs moeten worden gelegd. Geen binaire Pisa-testen waarin wordt getoetst of je goed bent in wiskunde en/of lezen. Onderwijs moet streven naar het vermogen van jongeren om te reageren in complexe situaties waarin taalbeheersing, abstract en concreet denken, wetenschappelijk en wiskundig inzicht, sociale vaardigheden en zoveel meer samenkomen. Daar kan je jong mee beginnen. Als we als leerkracht ons eigen vak kunnen overstijgen en ons vak kunnen aanbieden in relatie met andere. Zo leren jongeren op school stapsgewijs de realiteit kennen zoals ze is. Niet overgesimplifieerd. Maar wel vanuit een toegankelijk algoritme van vragen om zich te handhaven in de realiteit. Een algoritme dat alle relevante domeinen omvat.

De toekomstige premiers van onze natie zullen zonder enige twijfel te maken krijgen met verstrekkende gevolgen van de klimaatopwarming, nieuwe vluchtelingenstromen, hoog opgelopen interculturele spanningen en een nodige reconversie en vergroening van onze economie. En dat allemaal binnen een nopend budgettair kader. Geen simpele klus.

Maar let’s face it.

Die toekomstige premiers zitten op dit moment op onze schoolbanken.

Prettig eindejaar.

jan@schoolmakers.be