Convergerend differentiëren: samenwerken om de verschillen te verkleinen

20 mei 2019

Inleiding

Er bestaan massa’s webtools die het lesgeven makkelijker kunnen maken. In deze blog bekijken we enkele digitale kansen om te differentiëren. Over differentiatie zijn intussen boeken volgeschreven. Met Schoolmakers brengen we inzichten en praktijkvoorbeelden samen in de e-course Leren Differentiëren.

In deze blog vat collega Jan Royackers differentiatie als volgt samen: het is geen verzamelnaam voor een reeks werkvormen waarbij sterke leerlingen extra worden uitgedaagd en minder sterke leerlingen verlengde instructie krijgen. Het is een mindset.

Wie differentieert, erkent het feit dat leerlingen verschillend het klaslokaal binnenstappen: verschillend in voorkennis, verschillend in ondersteuningsnood, in voorkeuren en  interesses. Wie differentieert is daarenboven bereid om op die verschillen in te spelen wanneer dat relevant blijkt voor het leerproces van de leerlingen.

Voor je in de webtools duikt, geef ik je graag deze vijf gedachten mee.

1. You’re in charge. Wij zijn nog (bijna) altijd slimmer dan de machine als het op mensen jobs aankomt. Dus: blijf aan je leerkracht stuur zitten en laat je niet blind (ver)leiden door al te veelbelovende hypes of flashy tools. Gebruik je gezond verstand, je onderwijservaring en de wetenschap van het leren.
2. Tegelijk: blijf niet hangen in kritische zin. Probeer uit en stuur al doende bij. Het ergste wat kan gebeuren is … wat lestijd ‘verliezen’ en ootmoedig moeten toegeven dat ook bij jou niet alles meteen boenk erop zit.
3. Gebruik webtools doelgericht. Deze blog vertrekt vanuit de vraag wat je  wilt bereiken, eerder dan vanuit de vraag wat er allemaal bestaat. Pas als je goed weet wat je zoekt, zwem je vlot in de zee aan digitale mogelijkheden.
4. Combineer en kies slim. De digitale leraar combineert bewust analoge en digitale werkvormen, platformen, tools en materialen. De meeste ‘opgelegde’ IT-platformen op schoolniveau focussen op het ondersteunen van secundaire processen op scholen (organisatie, administratie, …). Denk aan Smartschool, Wisa, Questi, …. Om het leren zelf, de communicatie met leerlingen en het samenwerken tussen leerlingen te versterken, bestaan er geschikte digitale verzamelplaatsen die je klaswerking kunnen ondersteunen: Gsuite, classroom Apps van Apple, Microsoft Office 365 (Teams), Bookwidgets, …
   

    

   Hoe geïntegreerder het systeem, hoe vlotter de tech je helpt om bepaalde aspecten van het lesgeven en het leren te automatiseren of standaardiseren. En dus ook om tijd te vrij te maken voor datgene waar je als leerkracht het verschil mee kan en wilt maken.

   Op dat vlak staat digitalisering in onderwijs in kinderschoenen. Artificial intelligence, augmented reality, blockchain, internet of things, wearables, …  heel veel technologie kan ons nuttige data opleveren om leerprocessen te analyseren en te optimaliseren. Wordt ongetwijfeld vervolgd.

5.  Stop met te doen wat niet (goed genoeg) werkt. Een optimaal leerklimaat is effectief, efficiënt en aangenaam. Dat is niet anders als je via digitale wegen leert en lesgeeft. Soms heeft digitaal gewoon geen meerwaarde. Of is het te omslachtig. Pen, papier en bord kunnen wonderen doen.

Volledig zijn bij het oplijsten van webtools is onbegonnen werk. Ik focus in deze blogreeks op drie belangrijke differentiatie toepassingen:

• basiskennis oefenen zodat ook ‘beginners’ steeds meer ‘expert’ worden
• verschillen tussen leerlingen kleiner maken door hen samen aan leerdoelen te laten werken (convergerend differentiëren)
• inspelen op verschillen in ondersteuningsnoden

Oh ja… we zijn bij Schoolmakers geen whizzkids of digitale diehards. We kijken gewoon kritisch-constructief naar hoe de digitale wereld onderwijs kan versterken. Aanvullingen, ervaringen of feedback welkom op saskia@schoolmakers.be.

---

Convergerend differentiëren

Waarover gaat het?

We hebben het hier over specifieke vormen van samenwerking tussen leerlingen, namelijk die vormen die erop gericht zijn om leerlingen naar elkaar toe te laten groeien door hen hun voorkennis met elkaar te laten delen en hen aan dezelfde doelen te laten werken. Differentiëren zodat verschillen kleiner worden, dus.

Wat is er van belang?

Niemand wordt als beslagen samenwerker geboren. Je kan de kwaliteit van samenwerking onder leerlingen vergroten door drie gouden regels te respecteren

1. Bied structuur

Heeft je samenwerkingsopdracht:

1. een duidelijk doel en heldere verwachtingen t.a.v. leerlingen?
2. richtinggevende stappen, een leidraad?
3. een realistische timing?
4. afgesproken rollen (gespreksleider, notulist, …)?

Convergerend differentiëren heeft niks te maken met ongeleid en onbestemd groepswerk. Structureer de interactie in kleine groepjes (duo’s, quattro’s) zodat iedereen een zo gelijk aandeel mogelijk heeft in de opdracht, aanspreekbaar is op zijn prestatie en zoveel mogelijk elkaar nodig heeft om tot een goed resultaat te komen. Werkvormen uit het coöperatief leren bieden hiertoe uitgelezen kansen. Ook voor het secundair en hoger onderwijs!

2. Ondersteun door de kwaliteit van het gesprek te verhogen

Leerlingen hebben nood aan voorbeeldvragen die ze elkaar kunnen stellen om elkaars voorkennis en redeneringen te begrijpen en te verbinden. Zo komen ze tot exploratief gesprek, eerder dan tot gepingpong aan de oppervlakte of een discussie met een winnaar of verliezer. Sprekend leren van Jan ‘t Sas biedt op dat vlak massa’s inspiratie.

3. Leer het aan

Expliciteer op gedragsniveau wat een samenwerkingsvaardigheid inhoudt, oefen, evalueer (met feedback) en stuur bij. Hier vind je een startpunt.

Wegwijs in de webtools

Saskia Vandeputte

Interesse voor een adviesgesprek, lezing of workshop over dit thema? Contacteer ons op info@schoolmakers.be