De Schoolmakers AI-beleidsscan

30 oktober 2024

Samen naar een gedragen AI-beleid op maat van jouw school 

* Wil je meteen aan de slag met onze AI-beleidsscan? Dat kan zeker!
Je vindt deze onderaan dit artikel.

“Het is veel, hé.”

In leraarskamers, wandelgangen en vergaderzalen valt erg regelmatig het woord ‘AI’. Soms met een zucht, soms al lachend, soms wat angstig… Maar meestal gevolgd door het statement dat men het bos door de bomen niet meer ziet.

Het is inderdaad veel.

Je kan geen website meer openen, of je wordt om de oren geslagen met de nieuwste AI-tip of -tool. Begrijpelijk, want in haar meest recente rapport (‘The Gartner 2024 Hype Cycle for Emerging Technologies’ – [1]) beschrijft Gartner hoe bedrijven hun focus verschuiven van AI-basismodellen naar use cases die ROI (return on investment) opleveren. Commerciële partners springen dus met plezier op de hype, in de hoop goed geld te verdienen aan deze trend.

Jawel, momenteel spreken we nog van een trend. AI is hot topic, met als gevolg dat je enkel relevant bent wanneer je er aan deelneemt. Ik krijg bijna flashbacks naar the cool girls op de speelplaats…Niet meedoen is een vorm van rebellie, en ook die dient er te zijn. Sterker nog: in een wereld waar technologie sneller evolueert dan de regelgeving errond, is het raadzaam even stil te staan en net dat tikkeltje doordachter om te springen met jouw klik op ‘I accept these terms & conditions’.

“Generative AI (GenAI) is over the Peak of Inflated Expectations
as business focus continues to shift
from excitement around foundation models
to use cases that drive ROI.”
–  Arun Chandrasekaran, Distinguished VP Analyst at Gartner


Aan het wankelen gebracht

De introductie van AI in onze onderwijsprocessen is best ingrijpend. Bijna van de ene op de andere dag worden bepaalde didactische principes aan het wankelen gebracht. Generatieve AI zoals ChatGPT schrijft opstellen, maakt presentaties, ontwerpt rubrics op maat van de leerdoelen en voorziet persoonlijke feedback. Hoe goed hij (zij?) dit doet, laat ik nog even in het midden. Maar dát dit kan, is voor sommigen reden genoeg om een bepaalde zenuwachtigheid te voelen. 

Elke verandering in wat tot dan toe als vertrouwd aanvoelde, vraagt wat van een mens. Kübler-Ross [2-4] omschrijft dit zeer mooi als een rouwproces: we rouwen namelijk om onze gewoontes.
Tijdens dit proces, waarin we op zoek gaan naar een nieuwe normaal, doorloopt eenieder van ons de verschillende rouwfases op een eigen tempo. Terwijl sommigen nog in ontkenning of frustratie zitten – “Hopla, nog een tool erbij, het mag dan bijna stoppen zeker?” – omarmen anderen relatief snel de verandering en zijn ze volop aan het experimenteren geslagen. Deze laatste groep kan je ook wel als early adopters [5] aanzien.

“The Change Curve”, vormgegeven door Mutomorro (link)


De early adopters gaan op verkenning. Ze deinzen er niet voor terug diverse tools al doende uit te proberen, en om in dit (soms chaotische) proces van experimenteren, frustreren en integreren meteen de leerlingen te betrekken. Best case win je aan productiviteit of wordt het leerproces verrijkt, worst case is de tool onhandig en schuif je deze gewoon weer aan de kant.
Toch?

De keerzijde is echter drieledig:

  • Elke digitaal experimenterende collega introduceert zijn/haar eigen digitale toolbox aan de studenten. Het ontbreken van een horizontale en/of verticale leerlijn zorgt voor een onsamenhangende digitale omgeving. Het gevolg is dat leerlingen soms het bos door de bomen niet meer zien in de veelheid aan benodigde apps, sites en manieren van inloggen – wat de effectieve leertijd beïnvloedt.

  • Eens tevreden over een tool of techniek, willen we deze natuurlijk geïntegreerd zien.
    Als het corona-onderwijs ons iets geleerd heeft, is het wel dat de edtech-sector een commerciële sector is. In andere woorden: zodra men door heeft dat de functionaliteit aanslaat, worden gratis tools al snel betalend – wat Gartner [1] zegt, dus. Omdat we tevreden zijn van wat de tool voor ons heeft betekend, durft men al eens richting coördinatoren of directie stappen met de vraag te investeren. Niet meegaan in de (plots kostelijke) licentie betekent namelijk het rouwproces opníeuw doorlopen, en dat zou zonde zijn.
    Het kan zijn dat wordt toegezegd op de investering – uit welk potje dit budget komt, is nog een andere discussie. Maar deze ad hoc kost weegt op de begrootte budgetten enerzijds, en beïnvloedt de vraag van andere collega’s die later misschien een (geschiktere?) tool wensen aan te schaffen. In dit geval bepalen de early adopters de koers van de school.

  • Het vele experimenteren laat een kruimelspoor aan inloggegevens na. Tegenwoordig is het maar al te gemakkelijk om voor eender welke app of site een account aan te maken. Dankzij SSO (single sign-on) hoef je maar op de knop ‘Doorgaan met Google’ of – erger nog – ‘Doorgaan met facebook’ te klikken, en jouw account kan gebruikt worden om bij het platform in te loggen. De weg van de minste weerstand.
    Omgekeerd, wanneer we besluiten dat de tool toch niet helemaal aan onze verwachting voldoet, doorlopen we maar zelden alle stappen om onze gegevens van dit platform los te koppelen. Ook dat is de weg van de minste weerstand. Onze (gegeerde) schoolaccount wordt zo in allerlei databases bewaard – de ene al beter beveiligd dan de andere, met alle risico’s vandien [6].

 

Deze drie potentiële zwakke schakels brengen IT-coördinatoren en directieteams aan het wankelen. Want, ‘wat als’?
Wat als de versnippering aan digitale platformen tot cognitieve overprikkeling leidt bij onze leerlingen, en wat als ouders dan in hun pen kruipen? Wat als budgetten niet toereikend blijken om (blijvend) in de nodige licenties te kunnen voorzien? Wat als databases gehackt worden en onze schooldata via ransomware wordt gegijzeld? Wat als de nieuwe technologie niet naar behoren werkt, wie zal dan ondersteuning bieden? Wat als de nieuwe technologie – zoals genAI – misbruikt wordt, wie zal dan verantwoordelijkheid opnemen? Wat als…

Wanneer we in deze negatieve gedachtenspiraal terechtkomen, lijken de nadelen op te wegen tegen de voordelen. In een poging de situatie te beheersen, is er dan slechts één mogelijke oplossing: de poorten toe.

 

“You shall not pass”, Know Your Meme (link)

 

Vertragen om snelheid te maken

De pauzeknop induwen, kan rust bieden. Het geeft de tijd en ruimte om te hergroeperen en de neuzen in dezelfde richting te krijgen. Alleen zo kan een verandering doordacht aangepakt worden.

Het disruptieve karakter van generatieve AI leidde in maart 2023 tot een open brief. Enkele techprominenten zoals Elon Musk en Yuval Noah Harari onderschreven de oproep om de verdere training van AI-systemen voor minimaal zes maanden uit te stellen [7].
De oproep bouwde verder op de ‘Asilomar AI Principles’ [8] die reeds in 2017 werden neergepend. Hier werd namelijk gesteld dat geavanceerde AI een ingrijpende verandering kan betekenen voor het leven op Aarde, en daarom met gepaste zorg en middelen moet worden gepland en beheerd. “AI labs and independent experts should use this pause to jointly develop and implement a set of shared safety protocols for advanced AI design and development that are rigorously audited and overseen by independent outside experts” – aldus de open brief.

“Er zijn nu al systemen die met autoritaire stem
een onjuist antwoord geven op vragen die je stelt,
zoals ChatGPT. Mensen nemen dit aan voor de waarheid.
(…) Het komt van een computer dus het zal wel goed zijn.
Daarom moeten er vangrails geplaatst worden.”
– Catelijne Muller, voorzitter van ALLAI [9]


Een nood aan pauze is een roep om handvatten, om houvast wanneer de fundamenten te wankel staan – dat geldt voor alles in het leven, trouwens.
Pauzeren betekent inherent echter ook dat er uiteindelijk weer beweging in komt. De voorwaarde aan een dergelijke AI-pauze is dus dat de tijd gebruikt wordt om een effectief plan uit te stippelen. “Reculer pour mieux sauter”, oftewel: vertragen om snelheid te maken.
Zo’n plan kan diverse vormen aannemen. Van frameworks tot afspraken, van een communicatie over de visie tot de oprichting van een ‘Lunch&Learn’. Aangepaste schoolreglementen, ingeplande workshops, gedeelde best practices, aangeraden boeken – you name it.

De vervolgstap kan klein of groot zijn, zolang ze maar komt. Want wanneer te lang op de rem gestaan wordt, zullen zij die vooruit willen zich belemmerd voelen. Het gevoel afgeremd te worden, kan leiden tot (on)zichtbare frustraties: kritiek, weerstand, demotivatie, afwezigheid, of het stiekem omzeilen van de opgelegde norm. Als de poorten gesloten blijven, graven sommigen wel een tunnel – bijvoorbeeld door aan de slag te gaan met schaduw-IT [10].

Gelukkig voelden ook overheden zich geroepen om kaders te ontwikkelen, in de hoop samen een stevig fundament te leggen.
Een greep uit het aanbod:


“Het is veel, hé”.
Jammer genoeg is ook het omgekeerde effect bereikt. De vele handvatten zorgen ervoor dat men niet langer weet waar zich vast te houden. Bovendien zijn sommige kaders wel logisch, maar weinig concreet. De vraag rijst: “Hoe gaan we hier nu mee aan de slag?” – een gekende uitspraak uit de Hype Cycle haar dal der ontgoocheling [1].

Vanuit die insteek is de Schoolmakers AI-beleidsscan ontstaan.

 


De Schoolmakers AI-beleidsscan

Het kan best uitdagend aanvoelen om alle mogelijkheden en risico’s rond AI voor jouw organisatie in kaart te brengen. Er is namelijk zo veel om rekening mee te houden, waar je bovendien – afhankelijk van jouw rol – soms anders naar kijkt. 

Aan de hand van deze beleidsscan trekken we het onderwerp “AI in een onderwijscontext” uiteen in 15 thema’s, verdeeld over micro-, meso- en macroniveau.
Elk thema wordt vervolgens benaderd volgens drie fases van implementatie, geinspireerd op de competentieniveaus van DigCompEdu [11]: Bewustwording & verkenning (beginnersniveau), adoptie & vroege implementatie (gebruikersniveau), en duurzame implementatie & innovatie (beleidsniveau).

Aan de slag:

  • Hieronder vind je de drie steekkaarten van de Schoolmakers AI-beleidsscan, eentje voor micro-, meso- en macro-niveau, met hierop telkens de vijf corresponderende thema’s. Hier kan je de volledige scan ook als pdf (onepager) downloaden.
  • Overloop thema per thema.
  • Lees per thema de drie mogelijke fases van implementatie.
  • Zet een kruisje bij de fase waar je je vandaag bevindt.
  • Zoom uit en bekijk alle geplaatste kruisjes.


De Schoolmakers AI-beleidsscan biedt heel wat uitbreidingsmogelijkheden, om je zo een nog genuanceerder inzicht te bieden:

  • Visualiseer groeikansen door (bijvoorbeeld) in een andere kleur per thema een kruisje te zetten waar je als school graag naartoe wil werken.
  • Breng eventuele blinde vlekken in kaart door deze scan door diverse collega’s te laten invullen en de resultaten te vergelijken.
  • Zet deze scan om naar een plan door prioriteiten te bepalen.
    In de laatste kolom kan je kruisjes plaatsen bij de thema’s die voor jullie het nauwst aansluiten bij jullie (ICT-)visie of bij de thema’s waar net een hoge (professionaliserings)nood zit. Je kan in deze kolom echter ook prioriteiten capteren door een score van een tot vijf toe te kennen, de 15 thema’s te rangschikken, of meteen concrete deadlines vast te leggen.

Dankzij deze scan bekom je een schooleigen AI-framework

  • dat je in een A4 een volledig beeld geeft van de AI-readiness binnen jullie context.
  • dat je via 15 verschillende thema’s woorden helpt geven aan jullie persoonlijke AI-beleid.
  • dat als basis kan dienen voor dialoog over afspraken, aankopen en professionaliseringsinitiatieven.
  • dat je een fundament biedt om verder op te bouwen wanneer nieuwe (AI-)innovaties zich voordoen.


Laat je vooral niet beperken of afremmen door onze AI-beleidsscan. Deze tool is bedoeld als instrument om gekaderd en genuanceerd de dialoog aan te gaan met collega’s over noden en kansen. Want geen enkele doordachte digitale transformatie doorloop je alleen.

💡 Wij ondersteunen je daar trouwens graag bij!
Via keynotes inspireren we grote groepen over elk van de 15 thema’s of de invloed van AI op ons onderwijs in het algemeen.
Via workshops nemen we kleinere groepen hands-on mee in de zoektocht naar hoe AI jou specifiek kan ondersteunen.
Via trajecten zoals het lerend netwerk AI (dat op 7 januari van start gaat) begeleiden we graag teams en scholen(groepen/gemeenschappen/organisaties) naar een gedragen AI-beleid, gelinkt aan jullie schooleigen (ICT-)visie.

Auteur: Charlotte Belliard

Benieuwd wat we voor jou kunnen betekenen?
Don’t be shy, say h(A)i via
info@schoolmakers.be

Geen enkele nieuwe blog missen? Schrijf je in op de nieuwsbrief van Schoolmakers.
Beluister de podcast met Charlotte op Spotify en al onze andere podcasts.

 

Bronnen
[1] “Gartner 2024 Hype Cycle for Emerging Technologies Highlights Developer Productivity, Total Experience, AI and Security”, STAMFORD, augustus ‘24 (link)

[2] “On death and dying”, Elisabeth Kübler-Ross, 1969

[3] “Kübler-Ross Change Curve®”, Elisabeth Kübler-Ross Foundation (link)

[4] “Change Curve”, James Freeman-Gray for Mutomorro (link)

[5] “Diffusion of innovations”, Everett Rogers, 1962
[6] “What happened in the Adobe data breach?”; Twingate team, februari ‘24 (link)

[7] “Pause Giant AI Experiments: An open letter”, Future of Life, maart ‘23 (link)

[8] “Asilomar AI Principles”, Future of Life, augustus ‘17 (link)

[9] “Techprominenten pleiten voor tijdelijke rm op ‘risicovolle’ ontwikkeling AI”, NOS, maart ‘23 (link)

[10] “Wat is schaduw-IT? Waarom is het een beveiligingsrisico?”, Computest.nl (link)[11] DigCompEdu, Europese Commissie, 2017 (link)

 
 
 
 
 
 
 
 

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten, publicaties en verhalen?

Schrijf je in op onze nieuwsbrief